Menu
Öykücüler Sözlüğü • YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU

YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU

1889’da Kahire’de doğdu. Altı yaşındayken ailesiyle birlikte Manisa’ya geldi. İlköğrenimine Fevziye Mekteb-i İptidaisi’nde başladı. İki yıl sonra da İzmir İdadisi’ne başladı (1903) ancak babasının ölümü üzerinde ailesi Mısır’a dönme kararı alınca, öğrenimi yarıda kaldı (1905). İskenderiye’deki Fréres’ler Fransız okulun’da, ardından İsviçre Lisesi’nde bir süre okudu. İdadi özlemi onu İzmir’e getirdiyse de, tatilini geçirmek için döndüğü Mısır’da (1906), Jön Türkler’le tanıştı, İzmir’e dönmekten vaz geçti; sınavla yeniden Fréres’ler okuluna girdi ve iki yıl daha okuyup, bakaloryasını tamamlayarak orta öğrenimini bitirdi. Ailesiyle birlikte İstanbul’a yerleşti (1908). Mekteb-i Hukuk’a girdi ama üçüncü sınıftan ayrıldı. Tüberküloza yakalandı (1912); tedavi için İsviçre’ye gitti (1916), yaklaşık iki yıl burada kaldı. Mondros antlaşmasından sonra İkdam gazetesinde yazmaya başladı, Dergah mecmuasının yayınına katılarak (1919) gazetecilik ve yazarlıkta karar kıldı. Ankara’nın çağrısı üzerine Anadolu’ya geçti (1921), görevli olarak Ege bölgesini dolaştı. Önce Mardin (1923-31), sonra Manisa’dan Milletvekili yapıldı (1931-34), Cumhuriyet (1923-25) ve Hakimiyet-i Milliye (1923-25) ve Milliyet (1926-29) gazeteleriyle, Türk Yurdu dergisinde makaleler yazdı (1923-1925), tedavi için ikinci kez İsviçre’ye gitti (1926). Vedat Nedim Tör, Burhan Asaf Belge, İsmail Hüsrev Tökin ve Şevket Süreyya Aydemir’le birlikte "Kadro" dergisini çıkardı (1932). Yayını devletçe zararlı bulunan "Kadro"nun imtiyaz sahibi olarak Tiran elçiliğine atandı (1934), böylece Kadro dergisinin kapanması sağlandı. Tiran elçiliği görevini Prag (1935), Lahey (1939), Bern (1942), Tahran (1949), Bern (1951) elçilikleri izledi. Emekli olarak yurda döndü (1955); çeşitli dergi ve gazetelerde yazmayı sürdürdü, 1957’de Ulus’un başyazarlığını üstlendi. 27 Mayıs’taki askeri darbeden sonra Kurucu Meclis Üyeliğine seçildi, Manisa milletvekili oldu (1961-65). CHP’den ayrıldı (1962); Ulus gazetesinde başyazarlık yaptı. Aktif politikadan çekildi (1965) ve 1974’te Ankara’da öldü. Edebiyata ilgisi İzmir İdadisi’ndeyken başladı; İstanbul’a yerleştikten sonra Şahabettin Süleyman ve Refik Halit (Karay) aracılığıyla edebiyat ortamına girdi; Fecr-i Ati topluluğuna katıldı ve Servet-i Fünun’da ilk öyküleri yayınlandı. Öykü ve yazırları Resimli Kitap, Rübab, Muhit, Peyam, Peyam-ı Edebi bilahare İkdam, Dergah, Türk Yurdu, Yeni Mecmua, Varlık, Kadro dergi ve gazetelerinde yer aldı. Öykü kitapları dışında Nirvana (1909), Veda (1909), Sağanak (1929), Mağara (1934), Tiyatro Eserleri (1991) adlı oyun, Kiralık Konak (1922), Nur Baba (1922), Hüküm Gecesi (1927), Sodom ve Gomore (1928), Yaban (1932), Ankara (1934), Bir Sürgün (1937), Panorama I (1953), Panorama II (1954), Hep O Şarkı (1956), Erenlerin Bağından (1922), Okun Ucundan (1940) adlı anlatı, deneme, mesur şiir, Zoraki Diplomat (1955), Anamın Kitabı (1957), Vatan Yolunda: Milli Mücadele Hatıraları (1958), Palitikada 45 Yıl (1968), Gençlik ve Edebiyat Hatıraları (1969), İzmir’den Bursa’ya (H. Edip, F. Rıfkı, M. Asım ile, 1922), Kadınlık ve Kadınlarımız (1923), Seçme Yazılar (1928), Ergenekon (2 kitap, 1929), Alp Dağlarından ve Miss Chalfrin’in Albümünden (1942) anı, makale, Ahmet Haşim (1934), Atatürk (1946) adlı monografi, Yakup Kadri’den Hasan Ali Yücel’e Mektuplar adlı mektup, M. Proust’tan çeviri kitapları bulunmaktadır.

Öykü Kitapları:

Bir Serencam

(Hilal Matb., İstanbul 1330/1913; İletişim, İstanbul 1990, 12 öykü: bir Serencam; Baskın; Şapka; bir Ölünün Mektupları; Yalnız Kalma Korkusu; bir Tercümeihal; Nebbaş; Bir Kadın Meselesi; Rahmet; Hasretten Hasrete; Hicap; Kör Göz, Kör Gönül)

Rahmet

(Dergah Mecmuası, İstanbul 1338/1922)

Milli Savaş Hikâyeleri

(Varlık, İstanbul 1947; İletişim, İstanbul 1985, 28 öykü: Milli Savaş Hikâyeleri: Ses Duyan Kız; Dünya Gözü ile Ahret Sesleri; “Teslim! Teslim!”; Issız Köy ve Dilsiz Kız; Küçük Neron; Bir Meczup; Hem Katil Hem Müttehim; Güvercin Avı; Utanç; Hasretten Hasrete; Hüseyin Çavuş; Muhacir Kerim Ağa; Katmerli Bir Hıyanet; Düşmana İltihak; Ceviz; On Dört Yaşında Bir Adam; Köyünü Kaybeden Kadın; Bir Şehit Mezarı; Garip Bir Benzeyiş; Karışık Hikâyeler: Bir Hastahane Koğuşunda; Bir Beyoğlu Dönüşü; Gizli Posta I; Gizli Posta II; Gizli Posta III; Bir Yurt Yergisi; Talih; Bir Kör Göz ve Bir kör Gönül; Sikkenin Tersi)

Hikâyeler

(İletişim, İstanbul 1985; İletişim, İstanbul 1997, 20 öykü: Bulgar Köyünde Bir Gece; O Kadın; İki Meçhul Şahıs; Mehdi Efendi’nin Keşfi; Döşeli Oda; Dokunma Belki Bir Kahramandır; Küçük Zabit; Sılada; Bir Yüzkarası; Altıpatlar; Zeynep Kadın; Bir Ayk Cilvesi; Masum Katiller; Oruç Keyfi; Zor Talak; Perili Köşk; Beyhude Bir İntihar; Kadın ve Ukubet; İstanbul’da Üç Gece; Bir Ayk ve İhtiras Faciası)