Öykücüler Sözlüğü • SABAHATTİN ALİ

SABAHATTİN ALİ

1907’de Gümülcine / İğridere’de doğdu. Tam adı Sabahattin Alı. İlköğrenimini Üsküdar, Çanakkale ve Edremit’te tamamladı (1921). Balıkesir Muallim Mektebi’ni bitirdi (1927). Yozgat Cumhuriyet İlkolulu’nda öğretmenliğe başladı (1927). Milli Eğitim Bakanlığı bursuyla 1928’de Almanya’ya gitti, 1930’da yurda döndü; Aydın’da öğretmenliğini sürdürürken siyasi faaliyetleriyle nedeniyle tutuklandı, Aydın Cezaevi’nde üç ay tutuklu kaldıktan sonra beraat etti (1931). Konya Ortaokulu’na tayin edildi (1931). Atarük’e hicviye yazdığı gerekçesiyle tutuklandı, 14 ay hapse mahkum edildi, Konya ve Sinop cezaevlerinde yattı (1933). Maarif Vekili Hikmet Bayur’un teşvikiyle Atatürk’e methiye yazdıktan sonra MEB orta Tedrisat Şube Müdürlüğü’ne, ardından Milli Talim Terbiye ikinci mümeyyizliğine (1934), bir yıl sonra da Maarif Vakaleti Neşriyat Müdürlüğü kalem şefliğine atandı (1935). Ek iş olarak Ankara İkinci Ortaokulu’nda Ahmanca öğretmenliği yaptı. Ankara Musiki Muallim Mektebi’nde öğretmen (1938), Devlet Konservaütuvarı’nda dramaturg olarak görevlendirildi. Ek iş olarak Tercüme Bürosu’nda ve Türk Dil Kurumu’nda görev aldı. 1945’te Cami Baykurt’la birlikte Yeni Dünya gazetesini çıkardı, “Tan olayı”nda basımevinin tahrip edilmesi üzerine dergiyi beşinci sayısında kapattı. Bakanlık emrinde görevlendirilince Konservatuvar’daki işinden ayrılıp (1945), İstanbul’a gitti ve Aziz Nesin’le birlikte Marko Paşa’yı çıkardı (1946); dergideki yazılarından dolayı koğuşturmalara uğradı, tutuklu kaldı (1947). Bir süre nakliyecilik yaptıktan sonra Mehmet Ali Aybar’ın Zincirli Hürriyet’inde yayınlanan bir yazısından dolayı iki ay hapis cezası aldı. Bulgaristan’a kaçmak isterken, kendisine kılavuzluk eden “görevli” bir kişi tarafından öldürüldü (1948). Edebiyat hayatına 1925’te Irmak (Balıkesir), Çağlayan (Balıkesir), Güneş, Hayat, Meşale ve Servertifünun dergilerinde yayınlanan öykü ve şiirleriyle başladı. Yazı, şiir ve öyküleri Varlık, Tercüme, Yurt ve Dünya, Yeni Türk, Ulus, Marko Paşa, Zincirli Hürriyet, Tan gibi gazete ve dergilerde yer aldı. Öykü kitapları dışında Dağlar ve Rüzgar (1934), Bütün Şiirleri (1999) adlı şiir, Kuyucaklı Yusuf (1937), İçimizdeki Şeytan (1940), Kürk Mantolu Madonna (1943) adıl roman, Esirler (Tefrika, 1936) adlı oyun, İki Gözüm Ayşe (Haz.: Ayşe Sıtkı – D. Akın, 1991), Marko Paşa Yazıları ve Ötekiler (1986) adlı siyasi yazı, Çakıcının İlk Kurşunu (2002) adlı derleme, M. Mimmerich, Sophokles, G.E. Lessing, I. Silone, C.F. Hebbel, H. von Kleist’ten çeviri kitapları bulunmaktadır.

Öykü Kitapları:

(Remzi, İstanbul 1935; Ankara Akba Kitabevi, İstanbul 1943, 16 öykü: Birinci Kısım: Değirmen; Kurtarılamayan Şaheser; Kırlangıçlar; Viyolonsel; Birdenbire Sönen Kandilin Hikayesi; İkinci Kısım; Bir Delikanlının Hikayesi; Bir Gemicinin Hikayesi; Bir Orman Hikayesi; Kazlar; Bir Firar; Kanal; Candarma Bekir; Sarhoş; Üçüncü Kısım: Bir Cinayetin Sebebi; Bir Siyah Fanila İçin; Komiki Şehir)

(Yeni Kitapçı, İstanbul 1936; Ses ile birlikte: Ankara Akba Kitabevi, İstanbul 1943, 13 öykü: Kağnı; Kamyon; Kafa Kağıdı; Gramofon Avrat; Arap Hayri; Bir Şaka; Duvar; Pazarcı; Apartıman; Arabalar Beş Kuruşa; Fikir Arkadaşı; Düşman; Bir İskandal)

(Yeni Kitapçı, İstanbul 1937; Kağnı ile birlikte: Ankara Akba Kitabevi, İstanbul 1943, 5 öykü: Ses; Köpek; Sıcak Su; Mehtaplı Bir Gece; Köktence Güzellik Kıraliçesi)

(Remzi, İstanbul 1943, 13 öykü: Asfalt Yol; Hanende Melek; Çaydanlık; Ayran; Isıtmak İçin; Uyku; Selam; Bir Mesleğin Başlangıcı; Bir Konferans; Yeni Dünya; İki Kadın; Sulfata; Hasanboğuldu)

(Remzi, İstanbul 1947, 17 öykü-masal: Portakal; Beyaz Bir Gemi; Katil Osman; Böbrek; Cıgara; Millet Yutmuyor; Bahtiyar Köpek; Çilli; Dekolman; Hakkımızı Yedirmeyiz; Cankurtaran; Çirkince; Kurtla Kuzu; Masallar: Bir Aşk Masalı; Devlerin Ölümü; Koyun Masalı; Sırça Köşk)

(YKY, İstanbul 1997, 34 öykü: Birinci Kısım: Değirmen; Kurtarılamayan Şaheser; Kırlangıçlar; Viyolonsel; Birdenbire Sönen Kandilin Hikayesi; İkinci Kısım; Bir Delikanlının Hikayesi; Bir Gemicinin Hikayesi; Bir Orman Hikayesi; Kazlar; Bir Firar; Kanal; Candarma Bekir; Sarhoş; Üçüncü Kısım: Bir Cinayetin Sebebi; Bir Siyah Fanila İçin; Komik-i Şehir; Kağnı; Kamyon; Kafakağıdı; Gramofon Avrat; Arap Hayri; Bir Şaka; Duvar; Pazarcı; Apartman; Arabalar Beş Kuruşa; Fikir Arkadaşı; Düşman; Bir Skandal; Ses; Köpek; Sıcak Su; Mehtaplı Bir Gece; Köktence Güzellik Kıraliçesi)

(YKY, İstanbul 1997, 30 öykü: Asfalt Yol; Hanende Melek; Çaydanlık; Ayran; Isıtmak İçin; Uyku; Selam; Bir Mesleğin Başlangıcı; Bir Konferans; Yeni Dünya; İki Kadın; Sulfata; Hasanboğuldu; Portakal; Beyaz Bir Gemi; Katil Osman; Böbrek; Cıgara; Millet Yutmuyor; Bahtiyar Köpek; Çilli; Dekolman; Hakkımızı Yedirmeyiz; Cankurtaran; Çirkince; Kurtla Kuzu; Masallar: Bir Aşk Masalı; Devlerin Ölümü; Koyun Masalı; Sırça Köşk)