Öykücüler Sözlüğü • RIFAT ILGAZ

RIFAT ILGAZ

1910’da Cide/Kastamonu’da doğdu. İlkokulu Cide ve Terme’de, ortaokulu Kastamonu’da okudu. Maddi güçlükler nedeniyle liseden ayrılıp, Kastamonu Muallim Mektebi’ni bitirdi (1930). 1930’tan itibaren altı yıl Gerede, Akçakoca ve Gümüşova’da ilkokul öğretmenliği yaptı, Nuriye Hanım’la evlendi (1931). Askerliğini yaptıktan sonra Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü’nü bitirdi (1938). Adapazarı Öğretmen Okulu’na Türkçe öğretmeni olarak tayin edildi ancak Ankara’da yakalandığı tüberkülozun ilerlemesi nedeniyle İstanbul’da sanatoryuma yattı. İyileşemeyince tayinini Türkçe öğretmeni olarak Karagümrük Ortaokulu’na aldırdı; Rikkat Hanım’la evlendi (1939). Yürüyüş dergisinin yazı işleri müdürlüğünü üstlendi (1940). İÜ Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne kaydoldu, 1943’te Nişantaşı Ortaokulu’na geçti. Sınıf adlı şiir kitabı nedeniyle tutuklandı, altı ay hapse mahkum edildi (1944), öğretmenliği ve felsefe öğrenimi sona erdi. Cezaevinde sağlığı bozulduğundan, oradan çıkında tekrar sanatoyumda tedavi gördü. Başvurusu üzerine öğretmen olarak Boğazlıyan Ortaokulu’na tayin edildi ancak tedavi için İstanbul’a döndü ve öğretmenlik mesleğini bıraktı (1947). Gün, Gerçek ve Markopaşa’da kurucu, sahip, yazar ve yazı işleri müdürü olarak bulundu (1947-50). Adembaba dergisini çıkardı (1952), Dolmuş, Karikatür, Şaka, May, Türk Solu dergilerinde ve Tan gazetesinde yazdı. Fikret Hanım’la (1954) ve Yüksel Koptagel ile evlendi (1966). Demokrat İzmir, Vatan, Yeni Gazete, Yeni Ulus, Cide ve Bartın gazetelerinde köşe yazıları yazdı. Dördüncü eşi öykücü Afet Ilgaz’la birlikte Sınıf Yayınlarını kurdu; büyük oranda aynı öykülerini içeren kitaplarını ilk kez özenli ve derli toplu yayınlama imkanı buldu. Gazetecilikten emekli oldu; öykücü Afet Ilgaz’dan da ayrılınca Cide’ye yerleşti (1974). Yaklaşık altı yıl hapis yatmasına neden olan takip ve kovuşturmalardan kurtulamadı; son olarak 12 Eylül darbesinde tutuklandı (1981), serbest kalınca tekrar İstanbul’a döndü. Edebiyat hayatına 1927’de Nazikler gazetesinde yayınlanan bir şiiriyle başlayan Rıfat Ilgaz Güneş, Çığır, Oluş, Yücel, Varlık, Hamle, Uyanış ve Yeni İnsanlık dergilerindeki şiirleriyle tanındı. İlk nesirleri 1940’ta Yürüyüş dergisinde yer aldı. Hababam Sınıfı adlı romanı Ulvi Uraz tarafından sahnelendi, Ertem Egilmez tarafından filme aktarıldı (1975). İbişo adlı öyküsü İ. Yüce (1980), Kararatma Geceleri Yusuf Kurçenli tarafından filme alındı (1990). Öykü kitapları dışında Yarenlik (1943), Sınıf (1944), Yaşadıkça (1948), Devam (1953), Üsküdar’da Sabah Oldu (1954), Soluk Soluğa (1962), Karakılçık (1969), Uzak Değil (1971), Güvercinim Uyur mu? (1974), Kulağımız Kirişte (1983), Bütün Şiirleri 1937-1983 (1983), Ocak Katırı Alagöz (1987) adlı şiir, Hababam Sınıfı (1957), Bizim Koğuş (1959, Pijamalılar 1993), Karadeniz’in Kıyıcığında (1969), Meşrutiyet Kıraathanesi (1965), Karartma Geceleri (1974), Sarı Yazma (1976), Yıldız Karayel (1981), Hababam Sınıfı İcraatın İçinde (1987) adı roman, Halime Kaptan (1972), Kumdan Betona (1976), Bacaksız Kamyon Sürücüsü (1977), Öksüz Civciv (1979), Cankurtaran Yılmaz (1979), Küçükçekmece Okyanusu (1979), Bacaksız Okulda (1980), Bacaksız Tatil Köyünde (1980), Bacaksız Sigara Kaçakçısı (1980), Bacaksız Paralı Atlet (1980), Apartıman Çocukları (1984), Hoca Nasrettin ve Çömezleri (1984) adlı çocuk romanı, Hababam Sınıfı (1987), Karadeniz’in Kıyıcığında (1965), Hababam Sınıfı Uyanıyor (1972), Hababam Sınıfı Baskında (1972), Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı (1971) adlı oyun, Nerede Kalmıştık (1984), Cart Curt (1984) adlı fıkra/makale, Yokuş Yukarı (1982), Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra (1986), Fedailer Mangası / Kırk Kuşağı Anılar adlı anı kitapları bulunan Rifat Ilgaz 1993’te vefat etti.

Öykü Kitapları:

(Düşün, 30 mizahi öykü: İstanbul 1957, Radarın Anahtarı; Gele Atıyoruz; Bu Sefer Tamam; Yapamazsın Sen!; Delta Başına 50 Lira; Sokakta Kaldık; Sus, Terbiyesiz; Babam Sandalcı Hamit; Yolcu; Radyonun Ankara’sı; Karpuz; Çifte Bahis; Karakolun Önünde Dur!; Vapur bir Buçukta; Yak Şu Banyoyu; Anahtar Dolabın Üstünde; Saygı Diye Birşey Vardır; Eskiler Alyım!; İnsan Kendine Benzemez; Do Ha?; Bir Şiir Sergisi; Oldu Bir Yanlışlık; Bu Kadar Tesadüf Olur; Torik mi, Çinekop mu?; Postadan Çıkan Bilet; Doktor Korkusu; Hastayım Yaşıyorum!; Rozet; Hababam Sınıfında)

(1957, Palavra adıyla Sınıf, İstanbul 1972, 18 mizahi öykü: Dev Adımlarla; Bizim Patron; Rüşvet Yok; Elden Düşme; Paris’te Bir Yurtsever; Sevişebilirsen Seviş; Aptalsın Sen!; Kefil Olur musun?; Ne Marka?; Kurtarın Beni!; Bilet Beleşçisi; Beş Kangal Sucuk; Saçlarım Dökülüyor; Ver Şu Emanetleri; Vereceksin Dostum; Doktor Korkusu; Benim Değil Senin!; Palavra)

(Tan Gazetesi Matb., İstanbul 1962)

(Tan Gazetesi Matb., İstanbul 1962)

(Tan Gazetesi Matb., İstanbul 1962, 13 mizahi öykü: Devrimci Kaymakam; Romanımı Basar mısınız?; Sevişmek Yasak; Saksağanın Kuyruğu; Katırlar Tavlaya; Salmastra Nedir; On Beş Gün İzin; Formalite Bozulmasın; Keş; Morfin İğnesi; Şakir’in Balığı; Hastanecileer!; Babafingo)

(Kitapçılık Servisi, İstanbul 1965)

(Fahir Onger, İstanbul 1965, 27 mizahi öykü: Çamaşır mı Asıyorsun?; Bir Kuru Mecburi; Kimdir Bu Adam; Dokuz Numaranın Temeli; Kurt mu, Tilki mi?; Sansüre Kaşı Çılbır; Karı Nasıl Boşanır?; Terkos Kaçağı; Lodosun Attıkları; Kızanlar Nicedir?; Kravatınızdan Utanın!; Uyuyan Millet; Dama Dedik; Satılık; Koftiler Arasında; Türk Parasının Değeri; Ben mi Kaldım?; Bir de Akıldan Olmayalım; Kimyacının Defteri; Totolor Yattı!; Sineklerin Baskını; Dedikodu Düzeni; Ayşe Hızlı!; Yorgun Sekreterler; Herşeyin Başı; Çarşafın Altındaki; Kıraathaneden İşkembeciye)

(Öncü, İstanbul 1969)

(1971)

(Sınıf, İstanbul 1972)

(Sınıf, İstanbul 1972, 24 mizahi öykü: Ali Osman’ın Çakalı; Ağır Gelir Sana; Sağlam Bir Aday; Böyle Başı...; Hassas Kantar; Benzin Kokusu; Devrimci Kaymakam; Çinekopların Sağlığına; Beğenmedin mi?; Yılbaşını Nerede Geçireceksiniz?; Kızlardan Hangisi; Yağcılık; İki Tanık; Şakir’in Balığı; Peşin Teşekkür; Kartal Uzaylandı!; Suya Düşen Umutlar; Yaşşa, Ulan İneeek!; Uzun Boy İnce Bel; Karşıdaki Top Ağaç; Şarıl Şarıl!; Keklik Geliyi Pırrr!; Altın Ekicisi)

(Sınıf, İstanbul 1972)

(Sınıf, İstanbul 1972; Çınar, İstanbul 1993, )

(Sınıf, İstanbul 1972)

(Sınıf, İstanbul 1972, )

(Sınıf, İstanbul 1972)

(Sınıf, İstanbul 1972, 32 mizahi öykü: Ben İyiniyet Sahibi; Sen Daha Oralarda mısın?; Kimyacının Not Defteri; Resmen Konuğumuzsunuz!; Turşu Suyu; Öksürük; Dantelli Mendil; Sokakta Kaldık; Kaldırım Mühendisi; Paris’ten Son Gelen; Arka Pencere; Yak Şu Banyoyu; Sansüre Karşı Çılbır; Yedi Numaranın Aysel’i; Do Haaa?; Keçiboynuzu; Kumaşımız Pazarda; Okuma Yazma Öğrenip de...; Ispanak Haftası; Saç Sakal Yedi Buçuk; Gazete Manşetleri; Gözyaşı Tahlili; Ormanlarımız Yanıyor; Kız Kaçıranlar; Kadillak Nedir?; Bir de Uyandım ki; Lokomotif de Kaçarsa; Alınanlar Satılanlar; Koypacılıkta Yeni Gelişmeler; O Beni Bırakmaman; Yüz Yüze; Kurultaydan Notlar; Çatal Matal Kaç Çatal?)

(Sınıf, İstanbul 1973)

(Yalçın, İstanbul 1982, 21 mizahi öykü: Rüşvetin Alaamancası; Elden Düşme; Aliosman’ın Çakalı; Ağır Gelir Sana; Sağlam Bir Aday; Böyle Baş; Hassas Kantar; Benzin Kokusu; Devrimci Kaymakam; Çinekopların Sağlığına; Nesi Meşhur; Kıbrıs’a Çıkıyoruz; Ha Ayı Ha; Madrabazlar Köyü; Ana Yüreği; İftiradır Nuriciğim; Al Bunu da; Bir Şiir Sergisi; Sıçan Artığı; Keklik Geliyi Pırrr; Altın Ekicisi)

(Çınar, İstanbul 1983, Çınar, İstanbul 1988, 24 mizahi öykü: Çalış Osman Çiftlik Senin!; Şevket Ustanın Kedisi; Kefil olur musun?; Al Altını!; Keş; Ne İşin Var Karakolda!; Neden Yatıyorsun?; Biz Eski Denizciler; Açlık Ekmeğin Katığı; Yuvarlanıp Gidiyoruz; Muhabbet Tellallarının Saçları Kesilecek; Şarıl Şarıl!; Ne Marka?; Telefondaki Arıza; Assalar Yeridir; Dokanır!; Karadeniz Delegesi; Kafa Var Herifte; Nerde Öyle Koca!; Çocukların Sevgilisi Dany Kaye Aramızda; Marilyn Monroe 30 Yaşında; Kadınların Sevgilisi; Havaya Üç El; Karşıdaki Top Ağaç)

(Çınar, İstanbul 1983, 24 mizahi öykü: Sosyal Kadınlar Partisi; Anneme Ne Diyeyim; Barış İçinde Birarada; O Nasıl Söz?; Biz de İnsanız Be!; Kalkancılar; Ne Rakısı?; Arka Pencere; Yak Şu Banyoyu; Uzun Boy İnce Bel; Kadillak Nedir?; Bir de Uyandım ki; Monoko Prensinin Düğününde; Gelelim Kadının Yaşına; Neşe Doluyor İnsan; Bir Makam Pacard’ı Anlatıyor; Sansüre Kaşı Çılbır; Yedi Numaranın Aysel’i; Do Haaaa?; Keçiboynuzu; Mutlu Kişi; Köye Gelen Okul; Ben Tavuk Değilim; Çatal Matal Kaç Çatal?)

(Çınar, İstanbul 1990)

(Çınar, İstanbul 1992)