Öykücüler Sözlüğü • ORHAN KEMAL

ORHAN KEMAL

1914’te Ceyhan / Adana’da doğdu, Tam adı Mehmet Raşit Öğütçü. Orhan Reşit, Reşit Kemali imzalarını da kullandı. İlk Büyük Millet Meclisi (1920-1923) için Kastamonu Mebusu yapılan ve Atatürk'ün yokluğunda seçildiği (1 Kasım 1920) Adalet Bakanlığı’ndan, üç gün sonra baskıyla istifa ettirilmekle bırakılmayıp, hemen her fırsatta neredeyse tüm İstiklal Mahkemeleri'nde yargılanan büyük muhalif Abdülkadir Kemali Bey'in oğludur. Babasının, 1930'da Ahrar Fırkasını kurmak ve gazete çıkarmak yüzünden öldürülme korkusuyla Suriye'ye geçmesi üzerine, Orhan Kemal de ortaokulun son sınıfında öğrenimini yarıda bırakmak zorunda kaldı. Suriye ve Lübnan'da bir süre babasıyla birlikte kaldıktan sonra, ondan ayrılarak Adana'ya döndü (1932). Çırçır işletmelerinde işçi, dokumacı, ambar memur, Milli Mensucat Fabrikası'nda katip olarak çalıştı. Askerliği esnasında, komünizm propagandası yapmak suçuyla beş yıl hapse mahkum edildi (1939-1943). Adana ve Bursa cezaevlerini kaleminde çalıştı, serbest kaldıktan sonra amelelik, sebze nakliyeciliği, Adana Verem Savaş Derneği'nde katiplik yaptı. Edebiyat hayatına 1939’da Yenigün dergisinde yayınlanan “Duvarlar” şiiriyle başladı. Bursa Cezaevi’nde tanıştığı Nazım Hikmet tarafından öyküye yönlendirildi. 1940’ta Yeni Edebiyat dergisinde yayımlanan “Balık” öyküsünden sonra Yeni Ses, İkdam, Yürüyüş, Yurt ve Dünya, Yığın, Gün, Genç Nesil ve Varlık dergilerinde öyküleri yer aldı. Vatan, Dünya, Cumhuriyet ve Milliyet gazetelerinde kimi romanları tefrika halinde yayınlandı. 1950'de İstanbul'a yerleşerek hayatını yazılarıyla kazanmaya çalıştı. Öykü kitapları dışında Baba Evi (1949), Avare Yıllar (1950), Cemile (1952), Murtaza (1952), Bereketli Topraklar Üzerinde (1954), Suçlu (1957), Devlet Kuşu (1958), Vukuat Var (1958), Dünya Evi (1958), Gavurun Kızı (1959), El Kızı (1960), Hanımın Çiftliği (1961), Eskici ve Oğulları (1962; Eskici Dükkanı, 1970), Gurbet Kuşları (1962), Sokakların Çocuğu (1963), Kanlı Topraklar (1963), Bir Filiz Vardı (1965), Müfettişler Müfettişi (1966), Yalancı Dünya (1966), Evlerden Biri (1966), Arkadaş Islıkları (1968), Sokaklarda Bir Kız (1968; Kötü Yol, 1969), Üç Kağıtçı (1969), Kaçak (1970), Tersine Dünya (1986) adlı roman, Nazım Hikmet’le Üç Buçuk Yıl (1965) adlı anı, İstanbul’dan Çizgiler (1971) adlı röportaj, Senaryo Tekniği ve Senaryoculuğumuzla İlgili Notlar (1963) adlı inceleme, Küçükler ve Büyükler (1971) adlı çocuk kitapları bulunmaktadır. Orhan Kemal, Bulgaristan ve Romanya Yazarlar Birliği'nin davetlisi olarak, daha çok da tedavi amacıyla gittiği Sofya'da 1970’te beyin kanamasından öldü, İstanbul'da toprağa verildi.

Öykü Kitapları:

(Varlık. İstanbul 1949, Varlık, İstanbul 1968, 24 öykü: Ekmek Kavgası; Revir Meydancısı Yusuf; Mahalle Bekçisi Ali; Köpek Yavrusu; Ekmek, Sabun ve Aşk; Bir Öksüz Kız Etrafında; Bir Ölüye Dair; Bir İnsan; Teber Çelik’in Karısı; Afaracı Hacı Ali; Bir Kadın; Bir Yılmaşı Macerası; Uyku; Dönüş; Kitap Satmaya Dair; Propogandacı; Yemişçi; Çocuk Ali; Büyücü; Cünha; Kirli Pardesü; İneğin Biri; Ali Osman; Piyango Bileti)

(Varlık, İstanbul 1951; Varlık, İstanbul 1968, 22+1 öykü: Sarhoşlar; Streptomycine; Kamyonda; Yaşasın Hürriyet; Celfin Eti; Parkta; Gurbette; Küçükler ve Büyükler; Hatice Akdur Vesaire; Naylon Hikaye; Av; Odacı; İş; Yabancı; Sevda; Delikanlı; Dilekçe; Delibozuk; Velinimet; Berduşlar; İş Adamı; [Tekin, İstanbul 1994:] Ayşe Hoca)

(Yeditepe, İstanbul 1952, 11+2 ööykü: Çamaşırcının Kızı; Kötü Kadın; Duvarcı Celal; Şahut ve Karısı; Dilenci; Sevinç; Çöpçü; İki Kız; Ayşe ile Fatma; Eski Gardiyan; Recep; [Tekin, İstanbul 1998:] Mavi Eşarp; Küçücük)

(Ekicigil Matb., İstanbul 1954; Tekin, İstanbul 2000, 1 uzun öykü: 72. Koğuş)

(Seçilmiş Hikayeler Dergisi, Ankara 1954, 11 öykü: Grev; Nurettin Şadan Bey; Dert Dinleme Günü; Kahvede; Kirli Pardesü; Telefon; İşsiz; İş Adamı; Can Sıkıntısı; Velinimet; Kör Salih; [Tekin, İstanbul 199625 öykü:] Grev; Nurettin Şadan Bey; Dert Dinleme Günü; Telefon; Can Sıkıntısı; Arka Sokak; Süpürgeci; Harika Çocuk; Hamam Anası; Nermin; Burhan Bey; Beye Kapıyı Göster; Balon; Abla; El Kapısı; Numara; Sıtma; Doğum; Kırmızı Mantolu Kadın; Korku; Yandan Çarklı; Pırıl Pırıl; İstidacı; Motörde; Kenar Mahalle)

(Yeditepe, İstanbul 1956, 14 öykü: Arka Sokak; Asılzade; Odacı; Sevda; Süpürgeci; Yabancı; Kel Tahir; Dilekçe; Delikanlı; Harika Çocuk; Delibozuk; HAmam Anası; Nermin; Berduşlar)

(Seçilmiş Hikayeler Dergisi, İstanbul 1957, 18 öykü: Kardeş Payı; Kırmızı Matolu Ka-dın; Korku; Yeni Şoför; Kenar Mahalle; Kuduz; Necati; Çocuk; Eczânedeki Kız; Aslan Tomson; Mo-törde; Çirkin; Kadın Parmağı; İzin Günü; Üç Arkadaş; İstidacı; Büyük Baba; Pırıl Pırıl)

(Düşün, İstanbul 1957, 28 mizahi öykü: Babil Kulesi; Dayak; O!; Delil; Adam; Birisi; Enayi; Otobüste; Berber; Dev; Von Bock; Bestami Efendi; Pazartesi; Akşamcı; Marsilyalı; Matrak; Salata; On Lira; Marilyn; Cep Tiyatrosu; Öteki; Ümit; Gazete; Hemşerim; Amir-Memur; Fon Müziği; Yalancı; Kıskanç; Çift Kösele)

(Ekicigil Matb., İstanbul 1957; 1 uzun öykü: Serseri Milyoner)

(Varlık, İstanbul 1960, 1 uzun öykü: Küçücük)

(Ataç, İstanbul 1963, 12 öykü: Behiye; Eski Plak; Çikolata; Sögüt Yaprağı; Arı Ölüsü; Kovboylar; At Kuyruğu; Fırlama; Yırtıcı Kuş; Ürök Ninile; Gece Yarısı; Dünyada Harp Vardı)

(Pınar, İstanbul 1963)

(Barış, İstanbul 1966, 12 öykü: Cünha; Kömürcü; Piyango Bileti; Numaracı; İşsiz; Büyücü; Hacet Kapısı; Babalar ve Oğullar; Üzüntü; Yandan Çarklı; Doğum; Pervin)

(Yeditepe, İstanbul 1968; Tekin, İstanbul 2002, 17 öykü: Önce Ekmek; Bir Çocuk; Üçüncü; Tarzan; Coni; Mavi Taşlı Küpe; Çocuklar; Pazartesi; Sevmiyordu; İncir Çekirdeği; Elli Kuruş; Sağ İç; Sezai Bey; Taş; İki Buçuk; Biletsiz; Uzman)

(Bilgi, Ankara 1974, Tekin, İstanbul 1996, 57 öykü: Yağmur Yüklü Bulutlar; Geç Kalma Erken Gel; Kız Evlat; Pisler; Kaatil; Silik; Boyacı; Kim Kime; Boyalı Dudaklar; İş; Birtakım İnsanlar; Garson; Değişen Dünya; Haksız; Ölüler ve Diriler; Kart Kedi; Cılız; Kör; On Beş Kuruş; Fare Zehiri; Bir İnsan; 936; Cıgaramın Dumanı; Ölür müsün Öldürü müsün; Medeniyet Yuları; Gazete; Gurbette; Dilekçe; Simit; Peçete; Sarhoş; Sigara; Kurt; Birisi; Mezartaşı; Hakaret; Teklif mi Var?; Üç Onluk; Kongre; Salyangoz; Kudret Dağdeviren; Afur Tafur Üzerine; Bey Baba; İşsiz; Üzüntü; Kel Tahir; Behiye; Eski Plak; Çikolata; Söğüt Yaprağı; Arı Ölüsü; Kovboylar; Fırlama; Yırtıcı Kuş; Ürök Ninile; Gece Yarısı; Dünyada Harp Vardı)

(Bilgi, Ankara 1974; Tekin, İstanbul 1996, 70 öykü: Kırmızı Küpeler; İnci’nin Maceraları; Kırk Yaş; Ameliyat; Anılar; Bono; Yılbaşı 960-961; Hastane Notları; Hastaneden Çizgiler I; Hastaneden Çizgiler II; Hastaneden Çizgiler III; Hastaneden Çizgiler IV; Maval; Delifişek; Haysiyet Meselesi; Canciğer Dostlar; Yürü Ya Kulum; Yerli Turist; Cıvık; Bir Dal Gibi; Dayı Şoför – Korsan Araba; Üç Berduş; Bir Başka Korku; Dingonun Ahırı; Ayten; Atom; Rüya; Kara Çalı; Fare; Bilek Saati; Tanık; Türküler; Hırsız; Minnacık Dev; O Kadın; Gavur; Vilispit; İyi İnsanlar; Saka; Kahya; Dümenci; Yavru; Yaşlı Kadın; Aydın Havası; Dedeler ve Torunlar; Yedibela; Santimci; Eski Toprak; Vur Abalıya; Babil Kulesi; Dayak; Delil; Adam; Enayi; Otobüste; Berber; Dev; Von Bock; Bestami Efendi; Pazartesi; Akşamcı; Salata; Marilyn; Öteki; Ümit; Hemşerim; Amir-Memur; Fon Müziği; Yalancı; Çift Kösele)

(Bilgi, Ankara 1975; Tekin, İstanbul 1996, 14 öykü: Oyuncu Kadın; Gavurun Kızı; Kardeş Payı; Yeni Şoför; Kuduz; Necati; Çocuk; Eczanedeki Kız; Aslan Tomson; Çirkin; Kadın Parmağı; İzin Günü; Üç Arkadaş; Büyükbaba)

(Bilgi, Ankara 1976,; Tekin, İstanbul 1996, 2 uzun öykü: Serseri Milyoner; İki Damla Gözyaşı)