Öykücüler Sözlüğü • MEMDUH ŞEVKET ESENDAL

MEMDUH ŞEVKET ESENDAL

1883’te Çorlu'da doğdu. Çiftçilikle uğraşan ailesinin maddi sıkıntıları nedeniyle hiçbir mektepten mezun olamadı. 1906'da girdiği İttihat ve Terakki'de 1908'de müfettiş oldu, çok genç yaşlarda gizli politika işleriyle uğraşmaya, gizli kurumlara girip çıkmaya başladı, Farsça, Fransızca ve Rusça da öğrenerek kendi kendisini yetiştirdi. İttihat ve Terakki Fırkası'nda Kara Kemal'in siyasi cephe yardımcılığını üstlendi, Mütarekede İtalya'ya kaçtı, İzmir'in işgalinde geri döndü. 1919'da Ali İhsan Bey'le birlikte Mesleki Temsil Programını hazırladı ve bu görüşü Halk ve Meslek dergilerinde de işleyerek Cumhuriyet dönemine taşıdı. Ulusal savaşta Ankara’nın yanında yer aldı. Azerbaycan Cumhuriyeti nezdinde Hükümet temsilcisi olarak görevlendirildi (1920), Rusların Azerbaycan Cumhuriyetini lağvetmeleri üzerine İstanbul'a döndü (1924), 1925'te Tahran elçiliğine atanıncaya kadar Galatasaray ve Kabataş Liselerinde tarih, coğrafya öğretmenliği yaparak geçimini sağlamaya çalıştı. Mesleki temsil görüşünü benimseyen eski arkadaşlarıyla birlikte Meslek gazetesini çıkardı (1925), siyasi rakiplerini tasviye için İzmir Suikastini plânlayanlarca, bu işten zarar görmemesi için elçilikle yurt dışına gönderildi (1926). Elazığ'dan milletvekili yapıldı (1930), memur-milletvekili olarak Kabil, ardından Moskova Büyükelçiliğiyle görevlendirildi (1933). Bilecik milletvekili olarak yeniden TBMM’ine döndü (1941), CHP Genel Sekreterliği'ni yürüttü (1942-1945). II. Dünya Savaşı'nın başlangıcında Almanya'nın yanında yer alan Turancıları desteklerken, 1945'in başında Japonya ile ilişkilerin kesilmesi, Almanya ile Japonya'ya savaş ilanı konularında Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne verilen önergelere imza koydu. Peker'e kırmızı oy veren 35. kişi olarak, CHP'nin 7. Kurultayında liberal politikacılar kuşağının partide öne çıkmasına katkıda bulundu (1947). Hayatının son yıllarında akif siyaseti bırakarak tümüyle öyküyle uğraştı. Edebiyat hayatına 1908’de Tanin Gazetesinde yayınlanan Veysel Çavuş adlı öyküsüyle başladı. Öyküleri –kimleri müstear isimle- Çığır, İrtika, Musavver Fen ve Edep, Meslek, Seda-yı Hak, İstanbul, Sanat ve Edebiyat, Seçilmiş Hikayeler, Ulus, Ülkü, Hisar, Pazar Postası, Türk Dili dergi ve gazetelerinde yer aldı. Öykü kitapları dışında, Ayaşlı ile Kiracıları (1942 CHP Roman Ödülü, 1943), Vassaf bey (1983), Miras (1988) adlı roman, Tahran Anıları ve Düşsel yazılar (1999), Kızıma Mektuplar (2001), Oğullarıma Mektuplar (2003) adlı kitapları bulunan Memduh Şevket Esendal 1952’de Ankara’da öldü.

Öykü Kitapları:

(Ulus Basımevi, Ankara 1946, 34 öykü: İane; Bir Muhasebe; Hasta; Mebus Olursa; Yirmi Kuruş; Mülahazat Hanesi; Otlakçı; İşin Bitti; “Dedik”ler; Şimdilik Dursun; Kayışı Çeken; Köye Düşmüş; İnsafsız; Avrupa; Çölde; Eşek; Hayat ve Tatlı; Gençlik; Çaya Giderken; Seni Kahve Paklar; Düğün; Müdürün Züğürdü; Aptal Sende; Tövbeler Olsun; Pazarlık; Bir Eğlenti; Bildim; Tıraş; Temiz Sevgiler; Deli; Mendil Altında; Keleş; Ölü; Feminist)

(Ulus Basımevi, Ankara 1946; Dost, Ankara 1958, 35 öykü: Uğursuzluk; Bir Mektup ve Cevabı; İhtiyar Kadın; İki Kadın I; İki Kadın II; Gevenli Hacı; Avni Hurufi Efendi; Kuvvetli Hükümet; Hastanenin Yemek Tablosu; Sinema; Ana Kız – İki Kız; Haydar Beyin Sakalı; Gül Hanımın Annesi; İki Ziyaret; Akılsız Bir Sözün Esası; Arabacı Ali; Kaçırdık mı?; Düğün Dönüşü; Kızımız; Haşmet Gülkokan; Celile; Bir Kadının Mektubu; Türbe; Ev Ona Yakıştı; Ana Baba; Rüya Nasıl Çıktı?; İhtiyarlık; Doğuş; Karga Yavrusu; Dursun Hacı; Bir Akşamüstü; Sahan Külbastısı; Kurt Masalı; Bu Yollar Uzar; Karısının Kocası)

(Dost, Ankara 1958; Bilgi, Ankara 1995, 25 öykü: Gençlik; Kayışı Çeken; Arabacı; Bir Eğlenti; Otlakçı; Döğüş; Mülahazat Hanesi; Köye Düşmüş; Bir Kadının Mektubu; İki Kadın; Pazarlık; İki Ana İki Kız; Türbe; Haydar Beyin Sakalı; Söylüyor; Deli; Yirmi Kuruş; Bildim; Seni Kahve Paklar; Ev Ona Yakıştı; Asılsız Bir Sözün Esası; Eşek; Hastanenin Yemek Tablası; Düğün Dönüşü; İşin Bitti)

(Dost, Ankara 1958, Bilgi, Ankara 1992, 25 öykü: Avni Hurufi Efendi; El Malının Tasası; İki Ziyaret; Rüya Nasıl Çıktı?; Ana Baba; Şair Tavafi; Haşmet Gülkokan; Keleş; Hasta; Güvenli Hacı; Mendil Altında; Feminist; Düğün; Müdürün Züğürdü; Karga Yavrusu; Kızımız; Gül Hanım’ın Annesi; Sinema; Kaçırdık mı?; Kuvvetli Hükümet; Saide; Dursunhacı; Celile; İhtiyarlık; Hayat Ne Tatlı)

(Dost, Ankara 1965, 34 öykü: İane; Bir Mübahase; Lasta; Mesqbus Olursa; Yirmi Kuruş; Mühalazat Hanesi; Otlakçı; İşin Bitti; Dedikler; Şimdilik Dursun; Kayışı Çeken; Köye Dönüş; İnsafsız; Avrupa; Çölde; Eşek; Hayat Ne Tatlı; Gençlik; Çaya Giderken; Seni Kahve Paklar; Düğün; Müdürün Züğürdü; Aptal Sen de; Tövbeler Olsun; Pazarlık; Bir Eğlenti; Bildim; Tıraş; Temiz Sevgiler; Deli; Mendil Altında; Keleş; Ölü; Feminist)

(Dost, Ankara 1971, 35 öykü: Uğursuzluk; Bir Mektup ve Cevabı; İhtiyar Kadın; İki Kadın I; İki Kadın II; Gevenli Hacı; Avni Hurufi Efendi; Kuvvetli Hükümet; hastanenin Yemek Tablosu; Sinema; Ana Kız – İki Kız; Haydar Beyin Sakalı; Gül Hanımın Annesi; İki Ziyaret; Asılsız Bir Sözün Esası; Arabacı Ali; Kaçırdık mı?; Düğün Dönüşü; Kızımız; Haşmet Gülkokan; Celile; Bir Kadının Mektubu; Türbe; Ev Ona Yakıştı; Ana-Baba; Rüya Nasıl Çıktı?; İhtiyarlık; Doğuş; Karga Yavrusu; Dursun Hacı; Bir Akşam Üstü; Sahan Külbastısı; Kurt Masalı; Bu Yollar Uzar; Karısının Kocası)

(Bilgi, Ankara 1983, 25 öykü: İane; Bir Mübahase; Mebus Olursa; Dedikler; Şimdilik Dursun!; İnsafsız; Avrupa; Çölde; Çaya Giderken; Aptal, Sen de!; Tövbeler Olsun; Ölü; Uğursuzluk; İhtiyar Kadın; Bir Akşam Üstü; Sahan Külbastısı; Kurt Masalı; Bu Yollar Uzar; Karısının Kocası; Mevla Kavuştursun; Hasan Kahya Hastalandı; Bir Mektup; Büyük Baba; Sabuncu Osman Ağa; Şefika’nın Hanımları)

(Bilgi, Ankara 1984, 25 öykü: Veysel Çavuş; Kivi; Seza’nın Kocası; Pazarcılık; Bir Genç Efendinin Defterinden; Bir Cinayet; Gurbet Ellerde; Sayı mı, Yazı mı?; Hamid İçin Bir Yazı; Komiser; Taşhavan; İki Arkadaş; Yeni Vali; Ev Kurdular; Türk Dursun; Bayan Nazmiye; Artist Olacak Kız; Bir Genç; Haham; Bir Evlenme; Sefer Kalfaların Hüseyin; Hanende Hayım; Dedikodu; İntikam; Muzaffer; )

(Bilgi, Ankara 1984, Bilgi, Ankara 2000, 25 öykü: Anlaşılmamış Bir Nokta; Güzel Bir Ölüm; Bir Haydut Kuş; Şu Soyadı Konusu; Küp Kırığı Pabuç Eskisi; Geçmiş Günler; Yol Arkadaşları; Doktor Savdur; Gezide; Bir Kucak Çiçek; Kedi; Aptal Memiş; Terbiyesi En Güç Hayvan; Hatice; İşin Dibi Bozulmuş; Hırsız – Polis; Tutkunluk; Adım; Bana Kaçık Derler; Santa Kastello; Nazırın Odacısı; Gece Kuşu; Buğday Almaya Köye Gitmiştik; Konuşma; Turan Hanım)

(Bilgi, Ankara 1984, 25 öykü: İkisinin Arasında; Korku; Bomba; Arkadaşım; Hürriyet Gelirken; Eyüpsultan Yolcusu; Altınbalıkları; Vakitsiz Bir Ezan; İhtiyar Çilingir; Bozdayı; Otomobil Hırsızı; Ankara’da Kiralık Ev; Hacı İzzet Paşa; Monte Nuvare Belediye Başkanı; Hacı Dedemin Evi; Postacı Halit; Acı Geçer, Sızı Kalır; Bir Sıska Karı; Hafız; Halkevine Bir Adam; Sorumlu; Büyük Yanlış; Bekir Usta; Rüştiye; Bay Özarıer)

(Bilgi, Ankara 1984, 25 öykü: Kendini Denize At – Çamaşırcı Kadının Öksüzü-; Çamaşırcı Kadın; Ahmet Rasim Efendi; Murat Ali; Çolak; Hamamcı Feyzi Bey; Otelci Hacı; Arife; Mihrişah; Kerim Bey; Bir Mektuptan; Patron; Hava Parası; Avarakasnak; Casusluk; Mumuşcuğum; Yarı Ölü; Randıman; Dışı Başka İçi Başka; “Hayım’ın Evine”; İlaç İçirmek İçin; Demiryolu Durağındaki Baraka; Bir Kadın; Monte Reale Belediye Başkanı; Gizli Acı)

(Bilgi, Ankara 1985, 15 öykü: Bizim Nesibe; Eski Kına Gecesi; İstanbul’da Bir bayram Gününün Hikayesi; Gurbetten Dönerken; Tuzcuoğlu’nun Otçuluğu; Kardeş Çocukları; Nebiye’nin Kasabasında Hayat; Kısmet Kuşu; Anasız Çocuk; Kaşıkaraoğlu; Bir Çocuğun Hikayesi; Garip Bilgisizler Alayı; Büyük Ana; Ahmet Paşa’nın Katili; Kaptan Boryat)

(Bilgi, Ankara 1986, 16 öykü: Behiye; Kelepir; İç Acısı; Ölüler Hikayesi; Ayşe’nin Kocası; Çocuklara Hikaye; O Yıllarda; Hanife; Falanca Bey; Yusuf Koçoğlu; Akşam Yemeğinden Sonra; Çamur Ahmet’in Çıkışları; Ayhan; Cami Duvarı Kenarında; Berrin’in Evliliği; Çocukluk)

(Bilgi, Ankara 1988, 18 öykü: Gödeli Mehmet; Bayram Günleri; Çamlıca’daki Konak; Baba Halil; Büyük Hızır Bey Konağı; Rüstem Ağa’nın Oğlu; Nazlı Hanım; Sevdiğim; İnsanın “Ben”i; Soysuz Kedi; İki Müsteşar; Demokratik Seçimler; Bir Nutuk; Alemşah Mahallesi; Bir Aile Hayatı Üzerine Etüt; Centilmen Asilzadeler Pansiyonu; Mesut Bacı; Yurda Dönüş)

(Bilgi, Ankara 1992, 12 öykü: Adnan’la Karısı; Başarılar; Enaristan; Güllüce Bağları Yolunda; Hayata Başlarken; Karşılama Töreni; karşılık; Kayaş’ta; Seyit Battal; Sokakta; Tipide Yolculuk; Yol ve Işık Birliği)

(Bilgi, Ankara 1993, 23 öykü: Arkadaş Konuşuyor; Aynadaki Yaşlı Adam; Bayan Nermin; Bir Baba Oğul; Bir Karı Koca; Borç Alma usulü; Çocukluk; Evdeki Hesaplar; Gönül Kaçanı Kovalar; İsmail Sabih Beyin Gazetesi; İsmet Hanım; İstasyon Yolu; Kız Arkadaşlar; Müfettişe Oyun; Örnek Kız; Palavra; Paşa’nın Gözü Memur Görsün; Perinur’un Hayalleri; Propaganda; Sıdıka; Sinir Doktoru; Sofu Adamın Kızı; Tirazizade Sadullah Efendi Konağı)

(Bilgi, Ankara 2005, 50 öykü: Asker Hekimi; Banka Müdürüne Mektup; Bir Şef; Filantrop; İltimas; Hafız Hanım; Donna Alvonza’nın Söylevi; Bizim Müşavir Bey; Sabah Dedikodusu; Genç Kızla Yaşlı Adam; Kira Pazarlığı; Bakmacı Rasim Bey; Berber Kalfası; Binnaz Enver Hanımın çayları ve Kocası; Banyoda Kalan Adam; Çürük Yürekli; Şeytan; Babam Evlendi; Ağzım Çirkin; Kocası Ölen Kadın; Hakimi Sinirlendiren Avukat; Umulmazlıklar; Arkadaşlık; Evlenelim mi?; Evde Sabah; Yalnız Adam; Şehirden Köye; Her Şey Kendi Dekoru İçinde; Gece Kulübünde; Müdür Yardımcımız; Göç Başlıyor; Bayan İçtürk; Vezir Kızı; Dulca’nın Başı Belada; Bayan Servet’in Kısa Hikayesi; Amcaoğulları; Uçak Nasıl Uçar; Kızı Dağa Kaldırmışlar; Düşünüş; Kadının Düşleri; Bitmeyen Senaryo; Bebekler; Evlendik; Mutlu Bir Son; Perihan’ın Nişanlısı; Suçlu; Toy Çocuk; Uzak Bir Ülke; Kondura Boyacısı; Babayla Kızı)