Öykücüler Sözlüğü • HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR

HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR

1281/1864’da tarihinde İstanbul’da doğdu. Üç yaşında iken annesinin ölümü üzerine çocukluğu Aksaray Yakup Ağa Mahallesi’ndeki konakta anneannesi ve teyzesinin yanında geçti. Bir ara Girirt’e babasının yanına gönderildi. Girit’te başladığı ilk öğrenimini İstanbul’da Ağayokuşu mahalle mektebinde, Mahmudiye Rüşdiyesi’nin sıbyan bölümünde tamamladı. Devlet dairlerine katip yetiştiren Mahrec-i Aklam’da ve Mülkiye Mektebi’nde (1978) eğitimini sürdürdü. Sağlık nedeniyle Mülkiye Mektebi’ni ikinci sınıfta iken bıraktı (1880). Eğitimini sürdürmedi ancak özel hocalardan Fransızca dersleri aldı. Kısa bir süre, Adliye Nezareti Ceza Kalemi’nde memur, Ticaret Mahkemesi’nde Azâ Mülazımı olarak çalıştı. Ahmet Mithat Efendi’nin teklifiyle Tercüman-ı Hakikat’in yazar kadrosuna katıldı (1887), buradan İkdam gazetesine geçti (1894). Memurluktan ayrılarak sadece yazıyla uğraşmaya başladı (1908). Ahmet Rasim’le birlikte “Boşboğaz ile Güllabi’yi (36 sayı, 1908), İbrahim Hilmi Bey ile birlikte "Millet" gazetesini çıkardı. Sabah ve Vakit gazetelerinde yazdı, romanlarını tefrika etti. Cumhuriyet’ten sonra 5. ve 6. dönemde Kütahya’dan milletvekili yapıldı (1936-1943). Zaman, Ati, İleri, Söz, Son Telgraf, Son Posta, Milliyet ve Cumhuriyet gazetelerinde yazdı, romanlarını tefrika etti. Hiç evlenmeyen Hüseyin Rahmi, ömrünün son otuzbir yılını geçirdiği Heybeliada’daki köşkünde 1944’te öldü. Öykü kitapları dışında, Şık (1889), İffet (1896), Mutallaka (1898), Mürebbiye (1899), Bir Muadele-i Sevda (1899), Metres (1899), Tesadüf (1900), Nimetşinas (1902), Şıpsevdi (1911), Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç (1912), Sevda Peşinde (1912), Gulyabani (1912), Cadı (1912), Hakka Sığındık (1919), Toraman (1919), Hayattan Sayfalar (1919), Son Arzu (1922), Tebessüm-i Elem (1923), Cehennemlik (1924), Efsuncu Baba (1924), Meyhanede Hanımlar (1924), Ben Deli miyim? (1925), Tutuşmuş Gönüller (1926), Billur Kalp (1926), Evlere Şenlik, Kaynanam Nasıl Kudurdu? (1927), Muhabbet Tılsımı (1928), Mezarından Kalkan Şehit (1929), Kokotlar Mektebi (1929), Şeytan İşi (1933), Utanmaz Adam (1934), Eşkıya İninde (1935), Kesik Baş (1942), Gönül Bir Yel Değirmenidir, Sevda Öğütür (1943), Ölüm Bir Kurtuluş mudur? (1945), Dirilen İskelet (1946), Dünyanın Mihveri Kadın mı, Para mı? (1949), Deli Filozof (1964), Kaderin Cilvesi (1964), Can Pazarı (1968), İnsanlar Maymun muydu? (1968), Namuslu Kokotlar (1973), Ölüler Yaşıyor mu? (1973) adlı roman, Hazan Bülbülü (1916), Kadın Erkekleşince (1933), Tokuşan Kafalar (1973), İki Damla Yaş (1973) adlı oyun, Cadı Çarpıyor (1913), şekavet-i Edebiye (1913), Müntehabat-ı Hüseyin Rahmi (1899), Sanat ve Edebiyat (1972) adlı polemik, deneme, E. Gaboriau, J. Claretie, A. De Musset ve P. De Kock’tan ceviri kitapları bulunmaktadır.

Öykü Kitapları:

(İkdam, İstanbul 1898; Evlat Hatırı, Hilmi Kitabevi, İstanbul 1961, 1 uzun mektup-öykü)

(Kitaphane-i Hilmi, İstanbul 1920; Hilmi Kitabevi, İstanbul 1960, 10 öykü: Kadınlar Vaizi; Söz Aramızda; Bravo Hayrullah; Menekşe kadının Müdafaanamesi; Kocası İçin Deli Divane; Ada Vapurunda; Kocasını Boşayan Hürmüz Hanım; Hattı Üstüva; Yankesiciler; Partici;)

(Kitaphane-i Hilmi, İstanbul 1924; Özgür, İstanbul 1995, “Meyhanede Kadınlar” romanıyla birleştirilen 5 öykü: Büyük Günah; Nergis Hanım’la Fehmi Bey; Mübareğin Kuyruğu; İğneli Fıçı; Zavallı Katil )

(Kitaphane-i Hilmi, İstanbul 1933; Atlas, İstanbul 1972, 10 öykü: Namusla Açlık Meselesi; Şeytanın Karısı; Tosun; Yaşlı Yazar; İki Loğusa; Ölü Diri Getirir; Bugün Ne Yiyeceğiz; Tehlike Karşısında Keçi Fil Oluyor; Eşkıya Oyunu; Er Kişi Niyetine)

(Hilmi Kitaphanesi, İstanbul 1933; “Öldüren Öpücük”, Atlas, İstanbul 1971, 8 öykü: Öldüren Öpücük; Nasıl Dolandırıcı Oldum?; Eşeklerin Dilinden Anlayan Bir Uzman; İmrenilecek Bir Ölüm; Kanlı Eldiven; Halkın Saflığı; Taharet Meselesi; İstanbul’un Esirliği Günlerinden Bir Anı)

(Hilmi Kitaphanesi, İstanbul 1933; Hilmi Kitabevi, İstanbul 1960, 3. basımda 6, Atlas, İstanbul 1973, 4. basımda 17 öykü: İki Hödüğün Seyahati; Nasıl Öldürdüler; Müslüman Mahallesinde Bu İş Olur mu? Arzın Yuvarlaklığına İnanmıyor; Büyük Ana; Tövbeler Tövbesi; Açlıktan Ölmemenin Çaresi; Üç Örnek; Kadınlar Mebusu; Ev Masraflarını Kısıtlama; Kaynata-Kaynana; Kanatsız Uçak, Yelkensiz Gemi; Zavallı Halime; Şıllık ile Züppe; Kadını Savunmanın Cezası; Yanık Dolma; İstanbul’da Bir Frenk)

(Hilmi Kitaphanesi, İstanbul 1934; Atlas, İstanbul 1972, 6 öykü: Tünelden İlk Çıkış; Lekeli Humma Kuşkusu; Büyük Bir İbret Dersi; Horozun Ses Eğitimi; Kılıbık; Kedi Yüzünden)

(Hilmi Kitabevi, İstanbul 1939; Atlas, İstanbul 1971, 14 öykü: Gönül Ticareti; Uçurumun Kenarında; Hangisi Daha Zevkli; Benim Babam Kimdir; Çocuğumun Babası; Balta ile Doğuran Böyle Doğurur; Tımarhane Şairlerin, Filozofların İbadet Yeridir; Er Kişi Niyetine; Kırço; Papazın Eşeği; Gugular; Çingene Düğünü; Ecir ve Sabır; Kedim Nasıl Öldü?)

(Hilmi Kitapevi, İstanbul 1943; Atlas, İstanbul 1987, “Gulyabani ve Gönül Ticareti” ile birlikte, 6 öykü: Şehirde Bir Eşkıyalık; Allah Gönlüne Göre Versin; Misafir; Dağların Şenliği; Ahlak Humması; Asansör)

(Gürpınar, İstanbul 1963; Özgür, İstanbul 1995, “Mezarından Kalkan Şehit ve Tünelden İlk Çıkış” ile birlikte, 20 öykü: Eti Senin Kemiği Benim; İlk Orucum; Hayat ve Ölüm; Çocuklara Yasak; Üfürükçülüğüm; İnsan Çekiştiren Eski Vaizler; Mınav, Mırnav; Türkan Hanım’dan Mektup; Horoz Ailesi Sinirli Hanımın Mektubu; Erkeğin Üstünlük Reçetesi; Hanımların Ökçesi, Beylerin Öfkesi; Bir Açın günlüğünden Birkaç Yaprak; Yazarlar Nasıl Ölür?; Heybeli Yangını; Büyük Bir Pişmanlık; Kanımızı Emenler; karıncalarla Savaştayım; Yenme ve Yenilme Durumu; Döşekten Bir Sesleniş; Varda, İspanyol Geliyor!)