Öykücüler Sözlüğü • HALİKARNAS BALIKÇISI

HALİKARNAS BALIKÇISI

1890’da İstanbul’da doğdu. Asıl adı Musa Cevat Şakir Kabaağaçlı. Babası asker, sefir ve tarihçi Kabaağaçlı-zâde Mehmet Şakir Paşa, Sadrazam Ahmet Cevat Paşa, Ressam Fahrünnisa Zeyd, ressam Aliye Berger, seramikçi Süreya Koral, ressam Nejat Devrim, tiyatrocu Şirin Devrim akrabalarıdır. Çocukluğu, babası Şakir Paşa'nın elçilik görevi nedeniyle Atina ve Büyükada’da geçti. İlk öğretimini Büyükada Mahalle Mektebi'nde, Orta öğretimini İstanbul'da Robert Kolej'de (1904), yüksek öğretimini İngiltere'de Oxford Üniversitesi'nde Yeni Çağlar Tarihi Bölümü'nde tamamladı (1908). Eşinin İtalyan olmarı nedeniyle bir süre İtalya’da kalıp Latince ve İtalyanca öğrendi. Babasını öldürdü 14 yıl hapse mahkum oldu (1914); yedi yıl yattıktan sonra vereme yakalındığı için serbest bırakıldı. Birkaç yıl süren türberküloz hastalığından kurtulduktan sonra Resimli Ay, Resimli Hafta, Yeni İnci, Güleryüz vb. dergilerde yazılar yazıp, süsler, resimler ve karikatürler çizerek, kapaklar yaparak hayatını kazanmaya çalıştı. Hüseyin Kenan takma adıyla, Resimli Hafta dergisinde (1925) yayınladığı "Hapishanede İdama Mahkum Olanlar Bile Bile Ölüme Nasıl Giderler" adlı öyküsünde, asker kaçaklarının yargılanmadan kuşuna dizildiklerini iddia ettiği ve halkı askerlik ve savaş aleyhine kışkırttığı gerekçeleriyle hakkında koğuşturma açıldı. Dergi, Takrir-i sükun Kanunu uyarınca Bakanlar Kurulu Kararıyla kapatıldı (1925), Kendisi de İstiklal Mahkemesi'nce tutuklanıp (1925) sorgulanarak, üç yıl süreyle Bodrum'da kalebentliğe mahkum edildi. Birbuçuk yıl sonra affa uğrayarak İstanbul'a döndü, yeniden Bodruma gitti, sonra İzmir'e yerleşti (1947); gazetecilik ve turist rehberliği yaparak hayatını sürdürdü. Edebiyat hayatına 1904’te İkdam’da yayınlanan yazılarıyla başladı. Öykü kitapları dışında Aganta Burina Burinata (1946), Ötelerin Çocuğu (1955), Uluç Reis (1962), Turgut Reis (1966), Deniz Gurbetçileri (1969), Dalgıçlar (1991), Bulamaç (1996) adlı roman, Anadolu Efsaneleri (1954), Anadolu Tanrıları (1955), Anaolu’nun Sesi: Tarih ve Hellenizm (1971), Asia Minor (1971), Hey Koca Yurt (1972), Merhaba Anadolu (1980), Düşün Yazıları (1981), Altıncı Kıta Akdeniz (1982), Sonsuzluk Sessiz Büyür (1983), Arşipel (1992) adlı deneme-inceleme, Mavi Sürgün (1961) adlı anı, Mektuplarıyla Halikarnas Balıkçısı (1979) aldlı mektup, Denizin Çağrışı (1998), Yol Ver Deniz (1998) adlı çocuk, Guy de Mupassant, I. Washington, U. Sincluir, Dostoyevski, Emerson, Kipling, Boccaccio, P. Merimee, B. Shaw, F. Sartaux ve Conrad’tan çeviri kitapları bulunan Halikarnas Balıkçısı, 1973’te kemik kanserinden öldü, Bodrum'da toprağa verildi. Kültür Bakanlığı 1971 Devlet Kültür Armuğanı’nı kazandı.

Öykü Kitapları:

(Sertel Matb., İstanbul 1939; Yeditepe, İstanbul 1976, 32 öykü: Gündüzü Kaybeden Kuş; Knidos Afroditi; Boğulmuş Enginliler; Kancay; Koca Orfos; Denizin Çağırışı; Denizkızı Adası; Deprem; Denikızı; Yediadalar’daki Balık Bankası; Pazar Yeri; Armudun Suyu; Tam Çoban; Ege’nin Öfkesi; Dalgıcın Parçaları; Hakikatin Direkleri; Halikarnas; Hayyam’ın Tespitleri; Karısını Oltayla Tutan; Deniz Oğlu; Can Kurtaran Anırtı; Unuttuğu Türkü; Neyzen; Ay Işığı; Etrim Yolunda; Altmışaltı Bükün Oyunu; Tünek Ahmet; Açıklıklar Yavrusu; Dalga Geçlyor; Yol Ver Deniz!; Denizli Horozu; Son Şarkı)

(?, İstanbul 1947)

(Yeditepe, İstanbul 1952, 16 öykü: Karaoğlan; Pazen Don; Çingene Ali; Domino Ayşe; Karabulutoğulları; Fosforlu Handan; Deccal; Değirmenci Ateşoğlu Nasrettin; Dönmiyen; Haydut; Parmak Damgası; Egenin Dibi; Dört Kaptan; Hoşbulduk Selim Dede; Adadan Adaya; Yasın Atlar)

(Varlık, İstanbul 1954)

(Yeditepe, İstanbul 1957)

(Milliyet, İstanbul 1972, 37 öykü: Ege Kıyılarından: Knidos Afroditi; Yedi Adalardaki Balık Bankası; Tam Çoban; Ege’nin Öfkesi; Halikarnas; Altmışaltı Bükün Oynadığı Oyun; Ege’nin Dibi: Karaoğlan; Çingene Ali; Deccal; Değirmenci Ateşoğlu Nasrettin; Gülen Ada: Gülen Ada; Fırıncının Kızı; Hayatım Roman; Cura; Turgut Reis; Cğnnğt Gemisi; Merhaba Akdeniz: Gündüzü Kaybbeden Kuş; Kancay; Neyzen; Deniz Kızı; Son Türkü; Unuttuğu Türkü; Tünek Ahmet; Yaşasın Deniz: Yaşasın Deniz; Balıkla Kabak; Haydi Sürgüne; Deniz Eri Mahmut; Yeni Hikayeler: Ateş Fatma; Ayşe Kadının Günahı; Bir Gecekondu; Mısır Buğday; Eşler; Aferin Bre Yavru!; Kara Ayşe; Lahana, Biber Turşusu; Divan Reis; Hırsız Selim)

(Hürriyet, İstanbul 1973; Bilgi, Ankara 1995, 41 öykü: Açıklıklar Yolcusu; Gençlik Denizlerinde; Son Fırtına; Eski Külot; Çöpçatan Mehmet; Cankurturan Anırtı; Yol Ver Deniz Gemici Geliyor!; Koca Kız; Çiçeğin Edepsizliği; Tükenmeyen Bakış; Leş Kargası; Boğulmuş Enginliler; Balık Fatoş; Karae Gölge; Yağmur Duası; Şehir Kızı; Bonfile; Anfitrit’i Nasıl Tuttum?; Ölüler İni; Yolcu; Kavunoz Yavrusu; Davut Hoca’nın Vaazı; Köy Ağası; Doğum; Denizli Horozu; Barba Vangel; Adamotu; Çingene Falcısı; Kanarya; Denizkızı Adası; Bir Damla; Kirman Belli; Yakışık Alır mı Deli Kız; Kediboğan; Çekirdeksiz Yürek; Lili’nin Defterinden; Namus Borcu; Arbudun Suyu; Sümüklüböcek; Vay Gidi Edepsiz Herif!; Meçhul Asker’in Dirilişi)

(Bilgi, Ankara 1986; Bilgi, Ankara 1998, 21 öykü: Ege Kıyılarından: Dalgıcın Parçaları; Gerçeğin Direkleri; Etrim Yolunda; Ege’nin Dibi: Pazen Don; Domino Ayşe; Karabulutoğulları; Fosforlu Handan; Dönmeyen; Haydut; Parmak Damgası; Ege’nin Dibi; Dört Kaptan; Hoşbulduk Selim Dede; Adadan Adaya; Yaşasın Atlar; Gülen Ada: Lebib Bey’in Balıkçılığı; Aptal Memiş Efe; Aygır Zehra’nın Kurabiyeleri; Barbut; Hortlayan Bakış; Kara Gece)

(Bilgi, Ankara 1991; Bilgi, Ankara 1996, 28 öykü: Bu Kitaba Özel: Çiçeklerin Düğünü; Haylaz; Bergama Civarındaki Yarısı Çınar Yarısı Ihlamur Olan Ağacın Öyküsü; Merhubu Akdeniz: Koca Orfoz; Denizin Çağırışı; Deniz Kızı Adası; Deprem; Pazaryeri; Hayyam’ın Tespitleri; Deniz Oğlu; Aş Işığı; Dalga Geçiyor; Yaşsın Deniz: Işık Teli; Gökgözlü; Ateşçi Süleyman; Alabandada; Geç Kalma; Sigorta; Mehaba Kaptan, Merhaba! Gülen Adam; Kehepir Tabut; Öteleyen; Manevra; Ekmek İşi; Köy Alemi; Haydut Kerimoğlu; Dağ Kızı; Tahsildar)