Menu
Öykücüler Sözlüğü • AHMED MİTHAT EFENDİ

AHMED MİTHAT EFENDİ

1844’te İstanbul’da doğdu. Beş, altı yaşlarında iken babası ölünce bir ara Mısır Çarşısı’nda bir aktar dükkanında çıraklık etti, sonra ağabeyinin yanına Vidin’e gitti (1854), ilk öğrenimini orada yaptı, ailesiyle İstanbul’a dönünce (1859) Tophane Sıbyan Mektebi’nde okudu (1861). Mithat Paşa’nın Niş valiliği sırasında ağabeyi ile Niş’e gitti, Niş Rüştiyesi’ni bitirdi (1863). Rusçuk’ta Mektubi Kalemi’ne memur oldu(1864), Arapça ve Fransızca öğrendi, Tuna valisi Mithat Paşa tarafından korundu, Tuna gazetesinde yazdı (1868), bir yıl sonra bu gazetenin başyazarı oldu. Bağdat valiliğine atanan Mithat Paşa ile Bağdat’a gitti (1869), Zevrâ gazetesine müdür oldu, yine orada yeni açılan sanat okulu öğrencileri için Hâce-i Evvel, Kıssadan Hisse kitaplarını yazdı, bir buçuk sene sonra ağabeyinin Basra mutasarrıflığında ölümü üzerine on beş kişilik ailesiyle İstanbul’a döndü (1871 baharı), Ceride-i Askeriye’ye başyazar oldu, Tahtakale’de tuttuğu bir evde ufak bir matbaa kurdu, eserlerini basmaya başladı. Bir yıl içinde matbaayı genişleterek önce Sirkeci’ye, sonra Beyoğlu’na taşıdı. Devir ve Bedir adlarıyla çıkardığı iki derginin kapanmasından sonra aynı yıl Dağarcık dergisini yayınlamaya başladı (1872). Bu dergide çıkan “Duvardan Bir Seda” adlı yazısı nedeniyle Basiret gazetesince din aleyhtarlığı ile suçlandı, Dağarcık 10. sayısında kapandı, hiçbir ilgisi olmadığı halde Genç Osmanlılar’la birlikte Rodos’a sürüldü (Nisan 1873), ilk romanlarını, oyunlarını Rodos’ta yazdı, Abdülaziz tahttan indirilince İstanbul’a döndü (Haziran 1876), Tercüman-ı Hakikat gazetesini çıkardı (1878). II. Abdülhamit döneminde sarayın himayesine de mazhar olan Ahmet Mithat, ölümüne kadar Takvim-i Vakayi gazetesi ve Matbaa-i Amire (Devlet Matbaası) müdürü oldu (1877), Takvim-i Vakayi gazetesi ve Matbaa-i Amire (Devlet Matbaası) müdürü (1877), Karantina Başkatibi (1885), Sağlık İşleri Kurulu ikinci reisi oldu (1895), 1908’den sonra Darülfünun’da umumi tarih, felsefe okuttu. Öykü kitapları dışında Hasan Mellah (1875); Hüseyin Fellah (1875), Felatun Beyle Rakım Efendi (1876), Süleyman Musli (1878), Henüz Onyedi Yaşında (1882), Dürdane Hanım (1882), Jön Türk (1910) .......... adlı kitapları bulunan Ahmet Mithat, 1912’de İstanbul’da öldü.

Öykü Kitapları:

Letaif-i Rivayat

(1870-1894 yılları arasında neşredilen yirmi beş cüzdeki 94 öyküden oluşmaktadır. Fazıl Gökçek – Sabahattin Çağın tarafında hazırlanan, Çağrı Yayınları’nca 2001’de İstanbul’da neşredilen metin şöyledir: 1. cüz, 4. bs., İstanbul, 1315/1899, 2 öykü: Suizan, Esaret. 2. cüz, 3. bs., İstanbul 1305/1899, 2 öykü: Gençlik, Teehhül. 3. cüz, 2. bs., İstanbul 1292/1876, 1 öykü: Felsefe-i Zenan. 4. cüz, İstanbul 1287/1871, 2 öykü: Gönül, Mihnetkeşan. 5. cüz, İstanbul 1287/1871, Firkat başlığı altında 14 öykü: Memduh Bey, Müfarakat, Haplikal ve Havcır, Übüvvet Bünüvvet, Uhuvvet, Haplikal’da İmrar-ı vakt, Meselenin Çatal Ciheti, Fena Tesadüf, Ağırca Bir Geçit, Keşf-i Zamir ve İnkişaf-ı esrar, Musibet, Kuş Uçmuş Kervan Göçmüş, Dersaadet’e Avdet, Firkat. 6. cüz, 3. bs., İstanbul 1316/1900, Yeniçeriler başlığı altında 8 öykü: Osman Çorbacı ve Ayşe, Allah Yef’al Ma Yeşau, Göz Gördü Gönül Sevdi, Ateş Saçağı Sardı, Cellât Hasan Kanlı Mustafa ve Civelek Hüsnü, Bir Lahzacık Mülakât, Ok Meydanı Er Meydanı, Kara Gün. 7. cüz, esas aldığımız 2001 basımında yer almamaktadır. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi’nde bu cüz için “Eyvah” başlığı düşülmekte ancak basım yılı ve içeriği hakkında bilgi verilmemektedir. 8. cüz, İstanbul 1290/1874, Ölüm Allah’ın Emri başlığı altında 6 öykü:Ölüm Allah’ın Emri, Ölüm Var Ayrılık Yok, İp Ucu, Açma Kutuyu Söyletme Kötüyü, Biraz da Evvel Zamandan, Nihan Key Maned An Razî ki Ez u Sazend Mahfilha. 9. cüz, İstanbul 1293/1877, Bir Gerçek Hikâye başlığı altında 4 öykü: Hikâyenin Birinci Sureti, Hikâyenin İkinci Sureti, Hikâyenin Üçüncü Sureti, Bir Fitnekâr. 10. cüz, İstanbul 1294/1878, 2 öykü: Nasip, Bekârlık Sultanlık mı Dedin? 11. cüz, İstanbul 1302/1886, Bahtiyarlık başlığı altında 7 öykü: Mektepte, Senai, Şinasi, Paris’te Bir Türk, Terbiye-i nisvan, Köy Düğünü, Medeniyet-Bedavet. 12. cüz, İstanbul 1302/1886, 1 öykü: Cinli Han. 13. cüz, İstanbul 1302/1886, 1 öykü: Obur. 14. cüz, İstanbul 1302/1886, 1 öykü: Bir Tövbekâr. 15. cüz, İstanbul 1304, 1 öykü: Çingene. 16. cüz, İstanbul 1304, 1 öykü: Çifte İntikam. 17. cüz, İstanbul 1304, 1 öykü: Para. 18. cüz, İstanbul 1304, 1 öykü: Kısmetinde Olanın Kaşığında Çıkar. 19. cüz, İstanbul 1307, Diplomalı Kız başlığı altında 4 öykü: Mansardda, Serseriyane Cevelân, Avuç Dolusu Para, İnkişâf-ı esrâr. 20. cüz, İstanbul 1307, Dolaptan Temaşa başlığı altında 9 öykü: Helva Sohbeti, Meyhane Sohbeti, Kendi Açılan Kapı, Cebrî Mihman-nüvazlık, Zorlu Mustafa, Koca, Kan, Dolaptan Temaşa Eden, Ahd ü misk. 21. cüz, İstanbul 1311, İki Hud’akâr başlığı altında 5 öykü: Vikont De Blanşmezon, Matmazel Sesil De Bruyer, Hud’akârın Birisi, Bir Aile-i mesude, Öteki Hud’akâr. 22. cüz, İstanbul 1311, Emanetçi Sıtkı başlığı altında 7 öykü: Emanetçi Sıtkı, Bir Meyus, Biçare Kadın, Sanat Altın Bileziktir, Nedamet, Hayret, Hayret Ber-Bâlâ-yı Hayret. 23. cüz, 1-İstanbul 1311, Cankurtaranlar başlığı altında 3 öykü: Cankurtaranların Birisi, Diğer Bir Cankurtaran, Asıl Cankurtaran. 24. cüz, İstanbul 1311, Bir Acibe-i saydiye başlığı altında 5 öykü: Bir Seyahat-i fikriye, Şempanze ve Goril, Goril Sayd ve Şikârı, Bir Romanın Neticesi, Bir Muhadaa-i vahşiyane. 25. cüz, İstanbul 1312, Ana – Kız başlığı altında 5 öykü: Luiz’in Büyük Validesi, Jijik – Bir Numune-i hayâ, Baht Olmayınca!.., Eski Kafalar, İlk ve Son İnsaf. )