MERKEZİ SINAVLAR AÇIK UÇLU YAPILABİLİR Mİ
Ülkemizde merkezi olarak yapılan tüm sınavlarda çoktan seçmeli sorular sorulmakta, verilen cevaplardan bir tanesi doğru diğerleri yanlış kabul edilmektedir. Ayrıca birçok sınavda yanlış cevaplar belirli bir oranda da olsa doğru cevapları azaltmaktadır.
Öğrenci ya da aday seçmek amacıyla uygulanan çoktan seçmeli testler yapısı gereği bünyesinde çeşitli eksiklikleri barındırmaktadır. Örneğin sorular katılımcıların “yaratıcılığını” ölçme konusunda yetersizdir. Yine sorular katılımcıların kendilerini ifade edebilme yeteneklerini ölçemez. Ayrıca çoktan seçmeli testler sonuç odaklıdır. Oysa matematiksel işlemleri kapsayan çeşitli soruları cevaplayanlar, sonuca ulaşmadan hemen önce küçük hatalar yapıp doğru sonuca ulaşamayabilir. Bu durumda büyük ölçüde doğru ilerlemiş bir cevaplayıcı ile soru hakkında hiçbir şekilde fikir yürütememiş bir cevaplayıcı aynı şekilde değerlendirilecektir. Hatta doğru sonuca ulaştığını düşünüp cevap veren katılımcı, hatasının bedelini doğrularının azalmasıyla da ödeyebilmektedir.
Bu aşamada “çeşitli adayların seçiminde, merkezi olarak yapılan sınavlarda açık uçlu sorulardan oluşan sınavlar kullanılabilir mi?” sorusu önemlidir. Mevcut şartları, günümüz teknolojisi ve insan kaynağıyla birlikte değerlendirdiğimizde bu soruya “evet” cevabının verilebileceğini düşünüyorum.
Peki, nasıl?
Açık uçlu sınav olarak, kısa cevaplı sorular, doğru yanlış testleri, eşleştirmeli testler uygulanabilirlik açısından öne çıkmaktadır. Sınavlar ilgili soru tiplerinden bir ya da daha fazlasını içerecek şekilde hazırlanabilir. Hatta soruların bir kısmı çoktan seçmeli testlerden de oluşabilir.
Uygun şekilde hazırlanmış sorular katılımcılara sorulduktan sonra cevap kağıtları taranarak dijital ortama aktarılır. Çoktan seçmeli testler mevcut yapıyla kolayca değerlendirilebilir. Ancak sorun görünüşte açık uçlu soruların hızlı ve objektif değerlendirilmesinden kaynaklanmaktadır.
Hızlı değerlendirme için çok sayıda “sınav okuyucunun” katılımıyla oluşturulmuş internet tabanlı sınav okuma sistemi/platformu kurulabilir. Sisteme MEB bünyesinde görev yapan öğretmenler ve üniversitelerde görevli akademisyenler gönüllülük esas olmak üzere üye yapılır. Üyeler tabii olarak sadece kendi alanlarına uygun sınavları okuyabilecektir. Ayrıca gerekiyorsa sınav okuyuculara “eşdeğer bir değerlendirme yapabilmeleri için” çeşitli eğitimler verilebilir. Eğitimlerin yüz yüze olması da gerekmez. Sisteme üye olanların ulaşabileceği sesli, görüntülü ya da yazılı açıklamalar başlangıç için yeterli görülmektedir.
Sınav okuyucuların eğitimine ne kadar özen gösterilirse gösterilsin, bireysel farklılıkları, farklı değerlendirme yapmalarına neden olacaktır. Bu durumda değerlendirmelerin mümkün olduğunca birbirine yakın olması için ek önlemlerin alınması zorunludur.
Öncelikle her okuyucu sadece belirli sayıda cevap kağıdını değerlendirecektir. Yine hiçbir cevap kağıdında cevaplayanın kimliğini gösterebilecek herhangi bir işaret bulunmamalıdır. Ayrıca hiçbir okuyucunun; yaşadığı, doğduğu ya da görev yaptığı şehirden sınava girmiş katılımcıları değerlendirmesine izin verilmeyecektir. Bu kapsamda sınava giren katılımcıların cevap kağıtları isimsiz bir şekilde, internet üzerinden sınavı değerlendirecek okuyucunun şifresiyle giriş yapacağı platforma aktarılır. Sisteme giriş yapan okuyucu bilgisayar ya da tableti üzerinden kendisine atanan kağıtları okur değerlendimesini yapar.
Değerlendirilen cevap kağıtlarının arasına sistem tarafından tanımlanmış, önceden değerlendirilmiş ve yaklaşık puanı belirlenmiş, normal cevap kağıtlarından ayırt edilemeyen, yüksek, orta ve düşük puanlı cevap kağıtları (referans cevap kağıtları) konulur. Referans cevap kağıtları, sistem tarafından okuyucunun, okuma becerisini, değerlendirme şeklini tanımlamak için kullanılır. Referans kağıtların değerlendirilmesinde sapma gösteren okuyucuların sonuçları iptal edilerek başka bir okuyucuya aktarılır. İlgili okuyucu durumla ilgili olarak bilgilendirilir, uyarılır, eğitime alınır ya da sistem dışına çıkarılır. Sistem dışına çıkarılmanın caydırıcı olabilmesi sistem içerisinde kalmanın cazibesine bağlıdır. Okuyucular doğru ve kaliteli bir okuma yapabilmek için motive olmalıdır.
Sınavın sağlıklı değerlendirilebilmesi için yukarıdakilere ek olarak herbir cevap kağıdının değerlendirilmesi iki farklı okuyucu tarafından yapılabilir. İki değerlendirme arasındaki fark kabul edilebilir ölçüdeyse ortalaması alınır.
Açıklamaya çalıştığımız modelin uygulanması ile beklediğimiz faydalardan ilki doğru bir değerlendirme ve seçim yapabilmektir. İkincisi ise mevcut sınav sistemi üzerine kurgulanmış eğitimi olması gereken yere çekebilmektir. Konuyla ilgili değerlendirme başlı başına bir yazı konusudur. Ayrıca varlık nedenini büyük oranda çoktan seçmeli merkezi sınavlara bağlayan dershaneler, resmi/özel dershanecilik okuldaki eğitimi ölçmeye yarayan açık uçlu sınavlarla büyük oranda anlamsızlaşacaktır.
