KÜLTÜR DERGİSİNDEN OSMANLI'DA ÇOCUK ÖZEL SAYISI
Hepimizin bildiği gibi günümüzde bazı çevreler Osmanlı Devleti’nin eğitim sisteminin geri kalmışlığını, çağı yakalayamadığını, genç neslin çokça ihmal edildiğini söylemekte ve sonu bir türlü gelmeyen bazı spekülatif tartışmalara neden olmaktadır. Özellikle elinde uzun sopasıyla karikatürize edilen sıbyan mektebi hocaları, falaka ve tabiî ki okuma yazma oranının az olmasındaki en önemli sebep olan Arap harfleri konunun vazgeçilmezleridir. Aynı adla TRT’ye dizi olarak da çekilen Çalıkuşu romanında mektep hocası rolünü canlandıran Tomris Oğuzalp’i ve “ca ceyli cala cula camburleyli capcup” şeklinde anlamsız bir ezberle ileri geri sallanan çocukların bulunduğu sınıf sahnesini herkes hatırlayacaktır. Cumhuriyet dönemi ile çizilen ve gerçeklerden genellikle uzak, bütünlükten yoksun bu değerlendirmeler Osmanlı Devleti’nde çocuk eğitiminin, çocuk edebiyatının daha doğrusu öznesi çocuk olan her şeyin yanlış ve eksik anlaşıldığını göstermektedir. Bugün çıkarılan çocuk dergilerinin sayısı ile Tanzimat döneminde çıkarılan çocuk dergilerinin sayıları karşılaştırıldığında geçmişin hep kötü ve eksik olduğu tespitinin nasıl da yanlış olduğu görülecektir. Günümüzde ilk eğitime başlama yaşının yedi Osmanlı döneminde ise dört olduğu düşünüldüğünde sık tekrarlanan bazı ezberlerin bozulacağı kesindir. Çocukları okula ısındırmak için yapılan “bed-i besmele” ya da “amin alayı” törenlerinin bile yıllardır uygulanan bir geleneğin penceresinden ailelerin çocuklarının eğitimine nasıl önem verdiklerinin müşahhas bir kanıtıdır.
Kültür dergisi mikro tarih araştırmalarının konusu içerisine giren ve hakkında yeterli çalışmaların yapılmadığı “Osmanlı’da çocuk” konulu bir özel sayı ile okuyucusuyla buluştu. Osmanlı’da çocuk eğitimi, çocuk edebiyatı ve çocukla ilgili birçok konuda birbirinden ilginç makalelerin yer aldığı dergide bu alanda uzman isimler yer alıyor. Prof.Dr. İsmail Kara’nın sıbyan mektepleri ile ilgili yazısı Osmanlı Devleti’nin çocuk eğitimine verdiği önemi, yakın tarihimize damgasını vuran birçok önemli ismin ilk eğitimlerini nasıl aldıklarını anlamak açısından kaçırılmaması gereken bir çalışma olarak gözüküyor. Yusuf Çağlar’ın “Çocukluğumuzun kayıp zamanları” adlı makalesinde Tanzimat, Islahat ve Cumhuriyet dönemi gibi tarihimizin önemli kırılma noktalarında siyasi iradenin çocuğa bakışını değerlendirmiş. Pınar Yavuztürk Osmanlı coğrafyasında güzel bir adet olarak yaşatılan ve dört yaş dört ay dört günü dolduran çocukların katıldığı ilk mektebe başlama törenlerini birbirinden ilginç enstantanelerle sunarken, Ayşe Kavak bugün bile çok da önemsenmeyen sağır ve dilsizlere yönelik Osmanlı maarifinin kurduğu mektepleri anlatmış. Araştırmacı M.Fatih Şeker Osmanlıdan günümüze çocuklara verilen din eğitimini karşılaştırmalı olarak verirken, Prof.Dr. Vahdettin Engin Sultan II. Abdülhamit’in çocuklara yönelik politikalarını değerlendirmiş. Doç.Dr. Cafer Çiftçi Osmanlı Devleti’nin oluşturduğu yetim keselerini, tarihçi Abdülmecid Mutaf, Osmanlı şehir ekonomisinde çocuk faktörünü, Dr. Nurdan Şafak 23 Nisan Çocuk bayramının ilk olarak nasıl kutlandığını ve Osmanlıca basılmış çocuk dergilerinde bu törenlerin nasıl yer aldığını yazmış. Arşiv uzmanı Orhan Sakin, Osmanlı devletin de başka bir yerde görülmemiş bir uygulama olan ikiz yada üçüz doğuran kadınlara padişahın ömür boyu nasıl maaş bağladığını, Lale Uçan ise yine sosyal devlet anlayışı içerisinde değerlendirilebilecek bir uygulama olan kimsesiz ya da anne sütünden mahrum çocuklara hijyenik süt yardımı yapan “Çocuk Damlası” adlı kuruluşun faaliyetlerini anlatmış. Çocuk eğitimi uzmanı Elif Konar bugün dahi göremediğimiz ama Meşrutiyet döneminde yayınlanan ve çocuk haklarını savunan Musavver Hukuk-ı Etfal dergisini incelemiş. Alanının şüphesiz en önemli isimlerinden biri olan Tarihçi Necdet İşli, çocuk mezar taşlarını, Önder Kaya, Cumhuriyetin ilk dönemlerinde tarih ders kitaplarında dikkat çeken Osmanlı ve Yunan imajını konu alan ayrıntılı bir makale yazmış. Sabiha Tak, şair Nabi’nin oğluna ithaf ettiği Hayriye adlı eserini, Osman Koca Osmanlı çocuk edebiyatına dair ilk çalışma olarak kabul edilebilecek olan İslami’nin mesnevisini irdelemiş.
Okuyucularını bir buçuk asır öncesine götürecek birbirinden güzel çocuk fotoğraf ve kartpostallarının da yer aldığı Kültür dergisinde ayrıca Süleyman Faruk Göncüoğlu, Prof.Dr. Nesimi Yazıcı ve alanında uzman birçok yazar da dikkat çekiyor.
İletişim: 212 4910427
[email protected]
