ÖYKÜCÜLÜĞÜMÜZÜN İKONOGRAFİSİ YAHUT AŞKSIZLARIN DİLİ (EDEBİYATI) YOKTUR

https://youtu.be/wan7tGFnTkQ

Batı'nın gölgesinde düşünmeye başladığımızdan beri kendimize dair hikâyemiz de bitti bizim. Kendimize... Yâni kendimizdeki kendimize. Çünkü bu âlemdeki en büyük hikâye insanın kendinden kendinde olana yolculuğudur.

Bir öykücü ve hikâyeci değilim ben. Bu sebeple bu konuda ahkâm kesecek değilim. Ancak kendimdeki bu hikâyesizliği kadim şehirlerin surlarına, selâtin câmilerin ulu minarelerine, revaklarına bakarken düşündüm hep. Düşündüm ve neden hikâye yazamadığımı anlamaya çalıştım.

İnsan şehirden uzaklaştıkça, daha doğrusu şehre uzaktan bakınca insanlığın o büyük serüvenini okuyor yahut okuma ihtiyacı duyuyor. Oysa medeniyetin temelinde şehir var, insanlık var ve insanlığın o kadim hikâyesine şahitlik eden mîmâri var.

İnsan indirildiği bu yeryüzünde öncelikle kendini güvende hissedeceği bir mekân yaratmak istemiş. Sonra güvende duyacağı bir eş, bir aile, dostlar, şehirler istemiş. Tabiata dost olduğu nispette tabiat da bütün varlığıyla dost olmuş onunla.

İnsan bedenini barındığı mekânlara ve yakınında olduklarına emanet ederken kalbini de bütün bu yerleri, gökleri ve evreni yaratanın kalbine emanet etmek istemiş. Yaşarken de ölürken de bir mekân tutmuş kendine. Kendiyle birlikte Rabbine de. Bütün o kutsallık atfedilen dağlar, göller, nehirler hep o kalbini emanet ettiği Yüce Rabb'e yakın olmak için.

Bu sebeple kalbini bağlayacağı ve Rabb'i ağırlayacağı yüce mekânlar inşâ etmiş. Taşları kayaları oymuş önce sonra kathedralleri ve camileri ve kubbelerini yüceltmiş göklere. Her zaman en yüceyi en yüce olana atfetmiş. Kendine de o yüceliğin kenarında köşesinde bir köşecik edinmek istemiş. Kimbilir yüzyıllar önce İsa'ya inanan kaç İsevî sevdiklerini dinini gizlice yaşadığı o dehlizlerin kalbine gizlemiş.

Gariptir kendini Hakk’a adayan insanlar yüceyi ve yüceliği hep bu toprağın kalbine gömdükleri yerlerden yükseltmişler. Selçuklunun şehirden uzak türbelerinin bir köşeciğini süsyelen sevgiliyle olma yeri yani mihrap ayrılmamış mekândan. İlk Hıristiyanların gizli dehlizlere gömdükleri ölülerini şapeller ve kathedrallerin kalbine gömmeye ve biriktirmeye devam etmiş.

Bütün bunları düşünürken şehirlerin hazîrelerinde, manastırların, şapellerin derinliklerinde yatan binlerce ölü meşgul ediyor zihnimi. İnsanın zevâl bulduğu mekânlarda kendini ulu mabedlerin kalbine düğümlemesi ne garip. Kalbini diriltmek isteyen saliklerin türbelerin şefkat dolu sinesine sığınması hastaların manastırların ve kathedrallerin loşluklarına başını dayaması şifa istemesi ne garip.

Demir bir kazıkla ruhunu mabedin kubbesine bağlayarak Rabbin katında ve her ân huzurunda olmak. Ne ki her toplumun kendine özgü bir ontik kordonu var Hakkla. Eğer kendine ait ontik kordonu kaybederse anlaması, okuması ve yorumlaması zor bu hayatı, toplumu, kendini ve bütün bir âlemi.

Bu yüzden karşı değilim hiç bir düşünce ve inanca. Fakat ontik kordonların karışmasından dolayı bir karmaşa var bugün yeryüzünde. İnsanın kendini bir inanca, bir cemaate ait hissetmesi yetmiyor. Mabedler ve ibadetler Hakla olan münasebetin sürekliliği için bir sembol. Temelde esas olan o sürekliliği fehmetmek ve anlamak. Evvelâ mabedler ve ibadetler niçin var anlamak lâzım. Sûfilik tekke ve camilerin loşluklarında elini kalbine koyup mistizmi tatmak değil inandığı yahut anladığı şeyden kendisine verilen hikmete bakmak demek.

Antik Yunan buna sopho demiş. Ploton'un o kendi içinin mağarasına sığınan ve oradan mağara dışına yükselttiği aklının ışığından gördüğü hikmete karşılık putperestlikle yoğrulmuş kilise babalarının orta çağın başına ördüğü o taassup bugün ki İslam anlayışından çok mu gayrı dersiniz? Sufi duruş tennure takıp dönmek değil farklılıkların içinde kendi öz gönlüne dönmesi ve anlaması, tahlil etmesi insanın.

Yıllarca Allah'ın bizden istedikleri konusunda yalan söylediler bize. Hâlâ söylemeye devam ediyorlar. Allah namazda elleri şöyle bağlamayı, şöyle niyazda durmayı istiyor diyorlar. Oysa şehadetin temelinde anlamak var.

Dervişlerin zikir halkalarında, cemaatin aynı anda yatıp kalkmasında, kilise korolarında ve tabiatta salınan ve her bir varlığın kendi varlığından taşan o ritimdir birliğin kalbine bağlanan kordon. İnsan sadece bu güven hissini duymak için bağlanıyor o birlik tevhid ritmine. Türk düşüncesinde bunu temsil eden kudüm ve kös. Zekâi Dede'nin o eşşiz bestesindeki "kûs" hep bu anlamaya remz. Ve o eşsiz tezyinât hep bu vahdet içinde Hakka bağlanma, tutunma gayretinden başka nedir ki?

Ârifler Hakk'ın sûreti demiş kendisine, Hıristiyan babaları ise Tanrı'nın yüzünü mübah kılmış Musevîliğin onca katılığına rağmen. İnsan en çok zevâlinden korkmuş bu dünyada. Ve sadece vâr olmak yetmemiş ayrıca tamamlanmak da istemiş hep. Tâ ki Hakk'da yok olana dek.

Dervişlerin ve mistiklerin dağlara çıkıp kırlarda otlarla çiçeklerle ilâhi söyleşisi ne gariptir. Şehirde parçalanan varlığını tekrar birliğe kavuşturmak istemesinden başka bir şey değildir bu. Gürültü ve karmaşıklığın yurdundan sükût ve dinginliğin kalbine yolculuk. Hatta sığınma. Dingin olana, her ân bir şende olana. Hakk'ın merkezine bağlanıp o yörüngede dönmektir esâsında sema etmek. Hakk'la olan o ânın ritmine... İşte bu yüzden huzuru yakalamıştır derviş. O'nda oluşun akışına eşlik ettiği için.

Büyük bestekârların duydukları o eşşiz ritm hep bu ilâhi birliğin tezahürüdür. Özünde ritmi, zikri, âhengi ve şuuru yani anlamayı barındırır. Özünü o merkeze o merkezin temsilcisi Kutbu'l Aktâba ayarlar. O her şende Hakk'la olandır. Hakk'ta yok olduğu için sırdır insanlar içinde, herkesin gözünün önündedir ama bilinmez. Kör kuşlar onun himmetiyle doyar, rotasını yitiren gemiler onunla okyanusta bulur yolunu.

Şehrin en yüksek tepesinden şehri ve şehirlileri izleyen Üftâde tekkesi ile yalçın kayalıklarda yükselen manastırlar ve insanlığın varlığından beri Allah'ın evi olan kutsal Kabe insanlar ve insanlık sonsuz keşmekeş içinde çürürken olduğu gibi, olduğu yerde kalanı o yüce Hakkı hatırlatır. Bozulmayanı ve çürümeyeni. Bu yüzden şifa bulur hastalar o tavafta ve zamansızlıkta. Çünkü Hakk'la olan o eşşiz anda ve anlamada ebedî dirilik vardır.

Kutsal kitaplar bu sebeple hep bir zamansızlıktan seslenmiş insan muhayyilesine. Çünkü geçmiş geçmiş olduğu için yoktur, gelecek de meçhul. Ârifler bu sebeple ânı işaret etmiş. Boşlukta salınanlar ve Hakk'ı talep edenler için muhayyile yani anlamak kanatlanmaktır.

Bütün bunlara nereden geldik; günümüz İslâmcı sanatçısının öykücülüğünün ikonografisi... Günün genç intelijansiyasının "san'at ve ikonografi yahut ikonoloji" kavramlarıyla arasında bir ünsiyet olduğunu düşünmüyorum. Çünkü onun bizzat İslâmi ve insânî olanla da arası açıktır.

Hikâye ettiği hayât ve övündüğü târihi ve şehrin târihi mekânlarıyla irtibatı irfânın değil mutlak bir şekilciliğin tezahürüdür. Kendi düşünce sistemi ve varlığı algılayış biçimini bilmediği gibi sık sık diline doladığı ve kendini şeklen öykücü hissetmesine yarayan Virginia Woolf,Foucault gibi Batılı sanatçıların diyalektiğine ve ontolojisini de yabancıdır.

Resmî târih kendine ait mimârinin bir ikonolojisi olduğunu dahi bilmiyor.Peki İslâmcı entelijansiya bunun farkında mı? Kendi irfâni geleneğine, mûsikisine ve sanatına, anlama modeline küfür gözüyle bakan entelijansiyanın bir ikonografi yahut mırâri ikonoloji bilgisine sahip olduğunu düşünebilir miyiz?

İşin garip yanı bu ülkede özünü inkâr edenlerle, özünü temsil edenlerin mahrum oldukları işbu kendine dair mimâri ve diyalektiğin sembollerine dair ikonoloji ve ikonografi bilgisizliğidir. Dahası ilgisizliği.. Bu noktada bize lâzım olan bunları bilmeyen intelijansiya değil, bilmediğinin farkına varan, eksikliğini fehmeden intelijansiyadır.

Batı mutlaklığın peşini bırakalı çok oldu. Hegel yaşasaydı yine Şark’ın esmâ aynalarından yansızyan o sonsuzluğa âşık olacaktı. Newton yaşasaydı Arabî'nin içten dışa, dıştan içe bakan o rüyâ kapısında sonsuz secdeye varacaktı. Leonardo, Floransa mâbedlerine ilâhî olanı resmeden Rafaello, eşyânın ardındaki ruhu arayan Michelangelo yaşasaydı kâinattaki bütün çizgilerin, yeryüzünün bütün tektonik biçimlerinin, çokluktaki o birliğin peşine düşecek bir ömür beyhude koştuğunu anlayacaktı.

Wirjinya Wolf kadar kendi kaynaklarının peşine düşmeyen bir intelijansiyanın edebiyat tezgahlarından bir Şeyh Gâlip Dede çıkmasını bekleyemeyiz.

Elbette dünyadaki bütün milletler kıymetlidir ve her milletin muhakkak birbirine sunacağı zengin bir irfan ve kültür sofrası vardır. Ve her millet birbirinden pekâlâ zenginleşebilir.. Ancak dünya üzerinde köksüz, bağsız, kimliksiz dolaşan miskinlerden olmak istemiyorsak, bizim de dünya irfan sofrasına sunacağımız bir şeylerimiz olmalı ve hem de başköşede bağdaş kurmalı değil mi?

Bugün "Keloğlan, Deli Dumrul, Küçük Şehzâde" kaç hikâyecinin eserlerini süslüyor? Varsa yoksa Virjinya Woolf, Gülün Adı, yahut Rimbaud! Hayır, küçümsediğimden değil lâkin bizdeki tam bir hafıza kaybı. Ulysses’i herkes anlamıyormuş ama yazmış Joyse bütün hâfızasıyla…

Alev Alatlı’nın meşhur “ Schrodingerin Kedisi'nde" vurguladığı “afazi” vak’ası tam da budur! Mevâna Celâleddîn-i Rûmî, Büyük Yunus, Ali Şîr Nevâi, Şeyh Gâlib, Yusuf Has Hâcip ya da Fuzûli’mizdeki o öz(ü)gür ve özgün hâleti ruhiye ve cesâretini yeniden kuşanmalıyız.

Bu sabah çok sevdiğim Yâkut Edebiyatı’nın kurucusu "Platon Oyunski’yi" düşündüm. Ve koltuğunda “Umberto Eco” taşımanın bir nevi entellik alâmeti sayıldığı ülkemde benim koltuğumun altında “Sırdıgınan Sıcaayan” ( Işıkla Parıldayarak) niye yok?

“Aşsızlara öğüt verme demiş Büyük Yunûs'umuz”…

Yoksa eksik olan Aşksızlığımız mıdır?

Cümleye kadirşinaslıkla.…